ปัญหาที่มารัฐธรรมนูญ 2560
รัฐธรรมนูญ 2560 จัดทำขึ้นหลังคณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.) ยึดอำนาจในปี 2557 ได้แต่งตั้งคณะกรรมการร่างรัฐธรรมนูญ 21 คน นำโดย มีชัย ฤชุพันธุ์ สมาชิก คสช. มาร่างโดยประชาชนไม่ได้มีส่วนร่วมในการออกแบบ “เนื้อหา” มีแต่เพียงโอกาสที่จะเลือกระหว่าง “เห็นชอบ” และ “ไม่เห็นชอบ” เมื่อถึงคูหาประชามติ
หลังการทำประชามติเมื่อ 7 สิงหาคม 2559 ร่างรัฐธรรมนูญที่ผ่านประชามติแล้ว ก็ยังถูก “แก้ไข” สองครั้ง ครั้งแรก แก้ไขตามคำถามพ่วงประชามติ ให้สมาชิกวุฒิสภา (สว.) จากการแต่งตั้ง มีอำนาจโหวตเลือกนายกรัฐมนตรีร่วมกับสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร (สส.) ได้ และครั้งที่สอง แก้ไขตาม “ข้อสังเกต” พระราชทาน
- ที่มารัฐธรรมนูญ 2560 คนเขียนมาจากคณะรัฐประหาร
- ถ้าร่างรัฐธรรมนูญผ่านเท่ากับ “ตีเช็คเปล่า” ให้ กรธ.เขียนกฎหมายลูก 10 ฉบับได้ตามใจ
- 10 เหตุผล ประชามติ’ 59 ไม่อาจใช้อ้างความชอบธรรมให้รัฐธรรมนูญ
- เส้นทางการร่างรัฐธรรมนูญคสช.: ผ่านประชามติ แก้เพิ่มอีก 4 ครั้ง
- รัฐธรรมนูญฉบับประชามติ VS ฉบับประกาศใช้หลังพระราชกระแสรับสั่ง
สิทธิเสรีภาพและหน้าที่ของรัฐ
เปรียบเทียบกับรัฐธรรมนูญปี 2540 และ 2550 พบว่ารัฐธรรมนูญ 2560 เป็นครั้งแรกที่คำว่า “ความมั่นคงของรัฐ” และ “ความสงบเรียบร้อย” ถูกนำมาเขียนเป็นหลักการทั่วไปในการจำกัดสิทธิเสรีภาพ
จุดเด่นประการหนึ่งของรัฐธรรมนูญ 2560 คือ การตั้งหมวดที่ 5 “หน้าที่ของรัฐ” เป็นครั้งแรกโดยมีเนื้อหาหลายประการที่เคยเป็น “สิทธิ” ในฉบับก่อนๆ ถูกเปลี่ยนเป็น “หน้าที่ของรัฐ” แทน
การกำหนดเป็น “สิทธิ” ส่งผลให้บุคคลสามารถเรียกร้องต่อรัฐ ประชาชนคนอื่น รวมทั้งรัฐต่างประเทศ ไม่ให้มา ละเมิดต่อสิทธิของตัวเองได้ และรัฐมีหน้าที่ต้องคุ้มครองไม่ให้ถูกละเมิด การเขียนให้เป็น “หน้าที่ของรัฐ” ไม่ได้รับประกันว่ารัฐจะทำหน้าที่ได้สมบูรณ์ และพรากโอกาสที่ประชาชนจะยืนยันซึ่งสิทธิของตัวเอง เช่น หากบริษัทแห่งหนึ่งสร้างตึกโดยไม่มีทางลาดและลิฟต์ ถ้าคนพิการมี “สิทธิ” ได้รับสิ่งอำนวยความสะดวกก็มีสิทธิเรียกร้องต่อบริษัทได้ แต่เมื่อเป็น “หน้าที่ของรัฐ” ต้องรอให้รัฐไปบอกคนสร้างตึกนั้นอีกทีหนึ่ง
- ปัญหารัฐธรรมนูญ 2560: สิทธิเสรีภาพที่อยู่ภายใต้ “ความมั่นคงของรัฐ”
- ปัญหารัฐธรรมนูญ 2560: สวัสดิการที่ยังไม่ชัดเจน และเปิดช่องว่างกว่าฉบับก่อนๆ
- เปรียบเทียบรัฐสวัสดิการ ในรัฐธรรมนูญ
- สรุปรัฐธรรมนูญ 2560: เสรีภาพการแสดงความเห็น-วิชาการ-สื่อมวลชน ตั้งแต่ปี 40 หลักการเดิม แต่รายละเอียดเปลี่ยน
- สรุปรัฐธรรมนูญ 2560: สิทธิแรงงานอ่อนแอ ไม่ประกันค่าแรงขั้นต่ำเท่ากันทั่วประเทศ
- สรุปรัฐธรรมนูญ 2560: สิทธิผู้บริโภคถดถอย การจัดตั้งองค์กรอิสระเพื่อผู้บริโภคยังไร้หวัง
- สรุปรัฐธรรมนูญ 2560: สิทธิในกระบวนการยุติธรรมตัดให้สั้นลง สิทธิมีทนายความหายไป
- สรุปรัฐธรรมนูญ: ประชาชนมีสิทธิเสรีภาพถ้ากฎหมายไม่ห้าม และไม่กระทบความมั่นคง
- สรุปรัฐธรรมนูญ: กรธ.ไม่เขียน “พระพุทธศาสนาเป็นศาสนาประจำชาติ” แต่สั่งรัฐสนับสนุนเฉพาะพุทธเถรวาท
- สรุปรัฐธรรมนูญ: สิทธิทางสาธารณสุข เพิ่มสิทธิมารดา คำว่า “สิทธิเสมอกัน” หายไป
- สรุปรัฐธรรมนูญ: สิทธิของผู้บริโภคและการจัดตั้งองค์กรคุ้มครองผู้บริโภคที่เป็นอิสระจากรัฐอาจจะยากขึ้นไปอีก
- สรุปรัฐธรรมนูญ: สิทธิแรงงานแบบกลับไม่ได้-ไปไม่ถึง
- สรุปรัฐธรรมนูญ: การศึกษาไม่เป็น “สิทธิ” รัฐต้องจัดเรียนฟรี 12 ปี จากอนุบาล 1 ถึง ม.3
- สรุปรัฐธรรมนูญ: ตัด ‘สิทธิในสิ่งแวดล้อมที่ดี’ โบกมือลาองค์กรอิสระด้านสิ่งแวดล้อม
- สิทธิทางสาธารณสุข เพิ่มสิทธิมารดา คำว่า “สิทธิเสมอกัน” หายไป
- สิทธิแรงงานแบบกลับไม่ได้-ไปไม่ถึง
- ‘สิทธิในสิ่งแวดล้อมที่ดี’ โบกมือลาองค์การอิสระด้านสิ่งแวดล้อม
สถาบันทางการเมือง
นายกรัฐมนตรี-รัฐบาล
รัฐธรรมนูญ 2540 และ 2550 กำหนดว่า “นายกรัฐมนตรีต้องมาจากการเลือกตั้ง” เพื่อให้ยึดโยงกับสภาผู้แทนราษฎรและประชาชน แต่รัฐธรรมนูญ 2560 ไม่ได้กำหนดไว้ สภาผู้แทนราษฎรเลือกนายกฯ จากบุคคลในบัญชีที่พรรคการเมืองแจ้งไว้ต่อ กกต. สามรายชื่อ โดยบุคคลนั้นไม่จำเป็นต้องลงสมัครรับเลือกตั้ง ระบบนี้ทำให้นายกฯ มีความเชื่อมโยงกับประชาชนน้อยลง และการจำกัดบัญชีอาจเป็นปัจจัยให้การเมืองเดินสู่ทางตัน หากบุคคลในบัญชีขาดคุณสมบัติทั้งหมด จะทำให้บ้านเมืองเดินต่อไปไม่ได้
- บัญชีว่าที่นายกฯ สามรายชื่อ ไม่บังคับนายกฯ ต้องเป็น สส.
- สรุปรัฐธรรมนูญ: เปิดทาง “นายกฯ คนนอก” เฉพาะคนแรกหลังเลือกตั้ง
- สรุปรัฐธรรมนูญ: ตีกรอบนโยบายให้คณะรัฐมนตรีทำงานเหมือนข้าราชการประจำ
สภาผู้แทนราษฎร
ระบบเลือกตั้ง “จัดสรรปันส่วนผสม” ที่ใช้ในการเลือกตั้ง 2562
- สรุปรัฐธรรมนูญ 2560: ให้เอกสิทธิ์งูเห่า ลดบทบาทพรรคคุม ส.ส.
- สรุปร่างรัฐธรรมนูญ: รีวิวระบบเลือกตั้งแบบจัดสรรปันส่วนผสมของมีชัย
- เลือกตั้ง 62: ระบบนับที่นั่ง MMA ทำพรรคใหญ่แตกตัว พรรคเล็กเกิดไม่ได้
- เลือกตั้ง 62: สูตรคำนวน ส.ส. ปาร์ตี้ลิสต์ ไม่ยาก คิดเองได้ ไม่ต้องรอ กกต.
หลังแก้รัฐธรรมนูญ ใช้ระบบเลือกตั้ง “คู่ขนาน”
- เลือกตั้ง66: “บัตรสองใบ” เข้าคูหาเลือกคนที่รักเลือกพรรคที่ชอบ ระวังสับสนเบอร์คนเบอร์พรรคอาจไม่เหมือนกัน
- เลือกตั้ง 66: คิดให้ดูทีละขั้น!! เปิดสูตรคำนวณ ส.ส.บัญชีรายชื่อ พรรคปัดเศษยังมีลุ้นได้ที่นั่ง
- เปิดความเหมือน-ต่าง ระบบเลือกตั้ง 40 vs 64
วุฒิสภา
วุฒิสภาแต่งตั้งตามบทเฉพาะกาล
- ทำความรู้จัก สว. ชุดพิเศษ จากการแต่งตั้ง
- อำนาจของ 250 ส.ว. ของ คสช. มีมากกว่าแค่พิจารณากฎหมาย
- ส.ว.แต่งตั้ง: เริ่มโดยคสช. เลือกโดยคสช. เพื่อสืบทอดอำนาจให้ คสช.
- สรุปร่างรัฐธรรมนูญ: ที่มาและอำนาจของ ส.ว. แบบไม่ได้ง้อการเลือกตั้ง
วุฒิสภาที่มาจากการ “เลือกกันเอง”
- สว. ไม่ได้มาจากการเลือกตั้ง แต่มาจากการ “เลือกกันเอง”
- สว. คุมเกม เลือกศาลรัฐธรรมนูญ-องค์กรอิสระ
- สว. ขาดคุณสมบัติ – มีลักษณะต้องห้าม อาจถูกศาลรัฐธรรมนูญฟันพ้นตำแหน่งได้
ศาล
ศาลรัฐธรรมนูญและองค์กรอิสระ
- สรุปรัฐธรรมนูญ 2560: เปิดที่มาศาลรัฐธรรมนูญในรอบ 20 ปี ลดจำนวนตุลาการสายวิชาการ เพิ่มข้าราชการ
- สรุปร่างรัฐธรรมนูญ: ศาลรัฐธรรมนูญกับบทบาท “คนดี” ของมีชัย
- สรุปร่างรัฐธรรมนูญ: ศาลรัฐธรรมนูญและองค์กรอิสระกำหนดจริยธรรม ควบคุมฝ่ายการเมือง
- สรุปร่างรัฐธรรมนูญ: เมื่อข้าราชการเป็น “เสียงส่วนใหญ่” ในองค์กรอิสระ
- สรุปร่างรัฐธรรมนูญ: เมื่อที่มาองค์กรอิสระไม่เน้น “ตัวแทนประชาชน”
- สรุปรัฐธรรมนูญ: กลไกการปราบ(โกง) “นักการเมือง”
การออกกฎหมาย
ตามรัฐธรรมนูญ 2560 สภาผู้แทนราษฎรมีบทบาทหลักในการพิจารณา ขณะที่วุฒิสภารับหน้าที่ “กลั่นกรอง” หากวุฒิสภาไม่เห็นด้วยหรือแก้ไขเนื้อหาร่างกฎหมายนั้น ก็ต้องส่งกลับไปให้สภาผู้แทนราษฎรลงมติอีก นอกจากนี้ การพิจารณาร่างพระราชบัญญัติงบประมาณ สภาผู้แทนราษฎรจะมีอำนาจมากกว่า สามารถตัดลดงบประมาณได้ แต่วุฒิสภาทำไม่ได้ ลงมติได้เพียงเห็นชอบหรือไม่เห็นชอบเท่านั้น
แต่การพิจารณาร่างพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญ ทั้ง สส. และ สว. มีอำนาจเท่าๆ กัน เพราะทำในที่ประชุมร่วมกันของรัฐสภา
- “ม.77” เปิดช่องพิจารณากฎหมายต้องรับฟังความคิดเห็นและศึกษาผลกระทบ
- รัฐธรรมนูญ 2560: ประชาชนหนึ่งหมื่นคนสามารถเข้าชื่อเสนอกฎหมายได้
- ขั้นตอนออกกฎหมายตามรัฐธรรมนูญ 2560
- ขั้นตอนการพิจารณาพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญ
- พระราชกำหนด 101: ทำความรู้จักกฎหมายในมือรัฐบาล
- กษัตริย์มีอำนาจ Veto ร่างกฎหมาย แต่ไม่มีอำนาจ Veto แก้รัฐธรรมนูญ
- ทำความเข้าใจ มาตรา 144 และปัญหาของ “งบกลาง”
การแก้ไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญ
รัฐธรรมนูญ 2560 มีวิธีการแก้ไขที่ยุ่งยากที่สุดเท่าที่เคยมีมา โดยเฉพาะเงื่อนไขที่ต้องมีเสียง สว. หนึ่งในสาม หรือ 67 คน และ “ฝ่ายค้าน” ร้อยละ 20 การแก้ไขในประเด็นบททั่วไป พระมหากษัตริย์ วิธีแก้ไขรัฐธรรมนูญ คุณสมบัตินักการเมือง และอำนาจศาลและองค์กรอิสระ ยังบังคับให้ต้องทำประชามติด้วย อีกทั้งยังให้ศาลรัฐธรรมนูญมีอำนาจเข้ามามีบทบาทตอนท้ายว่า จะแก้ได้หรือไม่อีกด้วย
- สรุปรัฐธรรมนูญ 2560: แก้ไขยาก ต้องให้ ส.ว. 1 ใน 3 เห็นด้วย
- แก้รัฐธรรมนูญ: เทียบ 20 ฉบับ รัฐธรรมนูญ 2560 ชนะเลิศที่สุดแห่งการแก้ไขยาก
- เดินหน้าเขียนรัฐธรรมนูญใหม่ ต้องการ สว. 67 อย่างน้อย 67 คน โหวตเห็นชอบ
กลไกตรวจสอบอำนาจรัฐโดยประชาชน
- รัฐธรรมนูญ 60 ไม่ให้อำนาจประชาชนเข้าชื่อถอดถอน ส.ส. ส.ว. เหมือนยี่สิบปีก่อน
- สรุปรัฐธรรมนูญ: ตัดขั้นตอนการรับฟังประชาชน ก่อนการทำข้อตกลงระหว่างประเทศ
การปฏิรูป
รัฐธรรมนูญ 2560 ไม่ใช่รัฐธรรมนูญปกติ แต่ถูกยึดโยงกับ “ยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี” และ “แผนปฏิรูปประเทศ” ที่เริ่มต้นในสมัย คสช. อย่างแยกไม่ขาด คณะกรรมการยุทธศาสตร์ชาติประกอบไปด้วยนายทุนใหญ่และทหารจำนวนมาก
รัฐบาลที่มาจากการเลือกตั้งต้องจัดทำงบประมาณรายจ่ายประจำปีภายใต้กรอบยุทธศาสตร์ชาติ หากคณะกรรมการยุทธศาสตร์ชาติเห็นว่าการกระทำของรัฐบาลขัดต่อยุทธศาสตร์ชาติก็สามารถส่งเรื่องให้ศาลรัฐธรรมนูญตีความ หากศาลรัฐธรรมนูญวินิจฉัยว่าขัด ก็ให้ยื่นต่อ ป.ป.ช. เพื่อดำเนินคดีฐานปฏิบัติหน้าที่โดยมิชอบ ซึ่งอาจทำให้รัฐบาลจากการเลือกตั้งต้องถูกปลดโดยองค์กรอิสระซึ่งมาจากการคัดสรรโดย สว. ที่ไม่ได้มาจากประชาชน
- สรุปรัฐธรรมนูญ: “หมวดปฏิรูป” และ “ยุทธศาสตร์ชาติ” ภาพฝันที่ คสช. เร่ขาย
- “มาตรฐานจริยธรรม” ใช้สอยนักการเมือง
- รู้จักยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี
- รู้จักการปฏิรูปประเทศของ คสช.
