ไอติม-ปิยบุตร นำเสนอสภาเดี่ยวรื้อ “ระบอบประยุทธ์”

ไอติม-พริษฐ์ แนะฉีดวัคซีนรักษาไวรัส “ระบอบประยุทธ์”

ปิยบุตรยันศาล-องค์กรอิสระ ต้องถูกตรวจสอบ

ในลำดับต่อมา ปิยบุตร แสงกนกกุล ผู้เสนอร่างแก้ไขรัฐธรรมนูญฉบับ “รื้อระบอบประยุทธ์” ขึ้นชี้แจงเนื้อหา โดยทำหน้าที่อธิบายในประเด็นการปฏิรูปศาลรัฐธรรมนูญ องค์กรอิสระ และการลบล้างผลพวงรัฐประหารและการป้องกันรัฐประหาร และกล่าวเพิ่มเติมจากประเด็นของพริษฐ์ เรื่องการเพิ่มเติมบทบาทของฝ่ายค้านและบทบาทของสภาผู้แทนราษฎร โดยมีเนื้อหา ดังนี้

เมื่อข้อเสนอในร่างรัฐธรรมนูญแก้ไขเพิ่มเติมฉบับนี้ ยืนยันให้ประเทศไทยใช้ระบบสภาเดี่ยว ยกเลิกวุฒิสภาเหลือแต่สภาผู้แทนราษฎร จึงจำเป็นต้องมีระบบตรวจสอบเข้มข้นขึ้นมากกว่าเดิม เพิ่มเติมบทบาทของฝ่ายค้านในสภาผู้แทนราษฎรและเพิ่มเติมบทบาทในการตรวจสอบฝ่ายบริหาร ตัวอย่างเช่น 

ข้อที่หนึ่ง กำหนดไว้ว่ารองประธานสภาผู้แทนราษฎรอย่างน้อย 1 ท่านจะต้องมาจากสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจากฝ่านค้าน

ข้อที่สอง กำหนดไว้ว่า ประธานกรรมาธิการสามัญในคณะสำคัญที่มีบทบาทในการตรวจสอบการบริหารราชการแผ่นดินอย่างน้อย 5 คณะจะต้องยกตำแหน่งนี้ให้สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจากฝ่านค้าน

ข้อที่สาม การแบ่งสรรปันส่วนประธานกรรมาธิการวิสามัญ จำต้องแบ่งสัดส่วนให้ส.ส.พรรคฝ่ายค้านด้วยเช่นกัน ทั้งยังเสนอให้ยกเลิกร่างพ.ร.บ.ว่าด้วยการเงิน เมื่อไรก็ตามที่ ส.ส.เสนอร่างพรบ.ที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับการเงิน จะต้องได้ลายมือชื่อนายกฯ รับรอง หากไม่มี ร่างกฎหมายนั้นจะไม่เข้าสู่การพิจารณาของสภา เรื่องนี้กำหนดไว้ในรัฐธรรมนูญหลายฉบับ หากแต่เหตุผลในยุคนี้ใช้การไม่ได้แล้ว เหตุผลในอดีตคือเรามองว่านายกรัฐมนตรีเป็นหัวหน้าฝ่ายบริหาร ย่อมรู้ดีว่าเงินในกระเป๋ารัฐบาลเหลือเท่าไร เมื่อส.ส. เสนอกฎหมายอะไรก็ตามที่เกี่ยวข้องกับการใช้จ่ายควรต้องถามนายกรัฐมนตรีสักคำหนึ่ง แต่ใช้ไปใช้มากลับเปิดช่องทางให้นายกรัฐมนตรีเพียงคนเดียว สามารถคว่ำร่าง พ.ร.บ. ที่ส.ส. เสนอขึ้นมา ถ้าหากปล่อยร่างนี้เข้าสู่สภาไปแล้วฝ่ายบริหารไม่เห็นด้วยก็ยังมีเสียงส.ส.ข้างมากโหวตคว่ำได้อยู่ดี ดังนั้นเราจึงเห็นควรยกเลิก พ.ร.บ. เกี่ยวเนื่องกับการเงิน และเปิดโอกาสให้สภาผู้แทนราษฎรเป็นผู้พิจารณากันเอง

ประเด็นต่อไป คือ บังคับให้นายกรัฐมนตรีต้องมาจากส.ส. ระบบรัฐสภาทั่วโลกไม่ได้กำหนดไว้ แต่โดยปฏิบัติส.ส.จะโหวตเลือก ส.ส. กันเองขึ้นมาเป็นนายกรัฐมนตรี หากไม่เขียนบังคับอย่างนี้ ประสบการณ์แสดงให้เห็นว่าจะได้ทหารมาเป็นนายกรัฐมนตรีทุกครั้งไป จึงต้องกำหนดให้ชัดเจน และยังต้องเพิ่มบทบาทประชาชน ส่งเสริมประชาธิปไตยทางตรงแบบมีส่วนร่วมมากยิ่งขึ้น โดยกำหนดให้ผู้มีสิทธิเลือกตั้งมีสิทธิเข้าชื่อเสนอกฎหมายได้ทั้งร่างพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญ และร่างพ.ร.บ. ทุกหมวดไม่เฉพาะหมวด 3 สิทธิเสรีภาพ และหมวด 5 หน้าที่ของรัฐ ต่อไปนี้ประชาชน 20,000 คนขึ้นไปเข้าชื่อเสนอร่างพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญได้ ประชาชนหนึ่ง 10,000 คนขึ้นไปเสนอร่าง พ.ร.บ.ได้ทั้งหมดไม่จำกัดว่าหมวดใด

เสนอให้ตั้งคณะผู้ตรวจการกองทัพ มาจากการแบ่งสัดส่วนส.ส.อย่างเป็นธรรม ฝ่ายรัฐบาล 5 คน ฝ่านค้าน 5 คน โดยมาจากหลักการรัฐบาลพลเรือนอยู่เหนือกองทัพ ซึ่งเป็นหลักทั่วไปในประเทศเสรีประชาธิปไตยทั่วโลก กองทัพเป็นข้าราชการขึ้นกับรัฐบาลพลเรือน ขึ้นกับสภาผู้แทนราษฎร คณะผู้ตรวจการกองทัพนี้จะทำหน้าที่ตรวจสอบการใช้จ่ายของกองทัพ การจัดซื้อจัดจ้าง การหารายได้ของกองทัพ และที่สำคัญเป็นหลักประกันให้ทหารชั้นผู้น้อย ทหารเกณฑ์ยศลดหลั่นลงไปได้มีโอกาสร้องเรียนเรื่องวินัยต่อผู้ตรวจการกองทัพ หากเป็นไปตามระเบียบปัจจุบันเป็นการร้องเรียนภายในองค์กร ทหารชั้นผู้น้อยไม่อาจร้องเรียนเรื่องวินัยตนเองสำเร็จได้ เพราะผู้พิจารณาเป็นนายทหารระดับผู้บังคับบัญชาของตนเอง ส.ส.จึงควรเข้ามามีบทบาทเรื่องนี้ ผู้ตรวจการกองทัพนี้ ควรแบ่งสัดส่วนฝ่ายรัฐบาล 1 คน ฝ่ายค้าน 1 คน เข้าไปนั่งในสภากลาโหม เพื่อเป็นหูเป็นตาว่าพิจารณาอะไรกัน

ในส่วนประเด็นการปฏิรูปศาลรัฐธรรมนูญและองค์กรอิสระ ปิยบุตร ชี้แจงว่า ก่อนปี 2540 เราไม่รู้จักศาลรัฐธรรมนูญ แต่เมื่อรัฐธรรมนูญ 2540 เริ่มต้นจากการปฏิรูปการเมือง ความคิดหลักของรัฐธรรมนูญฉบับธงเขียว เป็นดอกผลของการต่อสู้เรื่องการปฏิรูปการเมืองมาตั้งแต่ 2530 นำมาซึ่งการออกแบบรัฐธรรมนูญ 40 เจตนารมณ์สำคัญมีสามข้อคือ 1.ต้องการให้การเมืองรัฐบาลมีเสถียรภาพ 2.มีระบบตรวจสอบอำนาจรัฐของรัฐบาล 3. มีหลักประกันสิทธิเสรีภาพของประชาชน

เหล่านี้เป็นที่มาของการออกแบบองค์กรตรวจสอบต่างๆ หลายเรื่องนำเข้าจากรูปแบบของต่างประเทศ ปรับปรุงให้เป็นแบบของเรา จากการศึกษางานวิชาการ  แต่เมื่อใช้ไปเกิดปัญหาขึ้น ตอนออกแบบศาลรัฐธรรมนูญและองค์กรอิสระนั้นอยากให้ที่มาหลุดออกจากส.ส. ให้ส.ส.มีส่วนเฉพาะกรรมการสรรหาเท่านั้น โดยเสนอชื่อให้วุฒิสภาซึ่งมาจากการเลือกตั้งให้ความเห็นชอบได้จำนวนตามที่กำหนด

สภาผู้แทนราษฎรจึงมีบทบาทเฉพาะประธานสภาผู้แทนราษฎรและผู้นำฝ่ายค้านเท่านั้นที่เข้าไปมีส่วนในการสรรหา แต่คนเคาะสุดท้ายคือวุฒิสภาซึ่งมาจากการเลือกตั้ง ความฝันตอนนั้นหากเราได้ศาลรัฐธรรมนูญและองค์กรอิสระที่มีความเป็นอิสระอย่างแท้จริง จะสามารถทำให้การเมืองไทยพัฒนาไปได้ จะมีรัฐบาลที่เข้มแข็งพร้อมๆ กับระบบตรวจสอบที่เข้มแข็งเช่นเดียวกัน

แต่ต่อมามีข้อกล่าวหาว่ารัฐบาลครอบงำวุฒิสภา เพื่อครอบงำที่มาของศาลรัฐธรรมนูญที่เป็นองค์กรอิสระอีกทีหนึ่ง จนถูกใช้เป็นข้ออ้างในการทำรัฐประหารในปี 2549 จึงต้องทำรัฐธรรมนูญ 2550 เพื่อปรับปรุงที่มาเสียใหม่ คล้ายแบบเดิมแต่สำคัญที่ว่าวุฒิสภา ให้มาจากการเลือกครึ่งหนึ่งแต่งตั้งครึ่งหนึ่ง ทั้งยังเพิ่มบทบาทตุลาการศาลปกครอง ผู้พิพากษาศาลฎีกาเข้ามามีส่วนในศาลรัฐธรรมนูญและองค์กรอิสระมากยิ่งขึ้น

สุดท้ายเกิดรัฐประหารในปี 2557 ขึ้น จนเกิดรัฐธรรมนูญ 2560 ขึ้น วุฒิสภาที่เป็นคนเคาะสุดท้ายว่าใครได้เป็นตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ ใครได้ดำรงตำแหน่งในองค์กรอิสระ ปัจจุบันกลายเป็นวุฒิสภา 250 คนที่พลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชาในฐานะหัวหน้าคสช. แต่งตั้ง และยังมีผู้ดำรงตำแหน่งตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ องค์กรอิสระอีกหลายท่านที่มาจากความเห็นชอบของสภานิติบัญญัติแห่งชาติในสมัยคสช.

ต่อให้เขียนไว้ว่าเป็นกลางและอิสระ แต่ข้อเท็จจริงปรากฏชัดเจนว่าที่มามันเชื่อมโยงสภานิติบัญญัติแห่งชาติกับพล.อ.ประยุทธ์ หัวหน้าคสช. ผลงานที่ผ่านของศาลรัฐธรรมนูญและองค์กรอิสระที่ผ่านมามีปัญหา มีคำตัดสินชี้ขาดหลายเรื่องที่ประชาชนมีคำถามว่าสุดท้ายแล้วศาลรัฐธรรมนูญมีไว้เพื่อตรวจสอบหรือกลายเป็นเครื่องมือเพื่อให้ฝักใฝ่ทางการเมืองใช้ช่วงชิงผลประโยชน์กัน

หลายประเทศก็ประสบปัญหาคล้ายกันนี้ เป็นการเพิ่มอำนาจศาลรัฐธรรมนูญมากจนสามารถชี้ชะตาทางการเมือง จนฝ่ายการเมืองต้องการช่วงชิงอำนาจองค์กรนี้ เพราะให้คุณให้โทษทางการเมืองได้อย่างมหาศาล ในเมื่อฝ่ายการเมืองต้องการเข้ามามีส่วนร่วมครอบงำ

ในประเด็นสุดท้าย ส่วนที่เกี่ยวกับการลบล้างผลพวงรัฐประหารที่ในหมวดสุดท้ายของรัฐธรรมนูญ 2560 ปิยบุตร นำเสนอว่า  ข้อเสนอประการแรก คือ ยกเลิกรัฐธรรมนูญ มาตรา 279 ว่าด้วยการรับรองให้บรรดาประกาศ คำสั่ง คสช. และการกระทำที่เกี่ยวเนื่องทั้งหมดชอบด้วยรัฐธรรมนูญ 2560 การเขียนรัฐธรรมนูญแบบนี้ สร้างหลุมดำให้รัฐธรรมนูญ เป็นจุดด่างพร้อยของหลักความสูงสุดของรัฐธรรมนูญ รัฐธรรมนูญ มาตรา 279 ทำให้คนกลุ่มหนึ่งใช้อำนาจอย่างไม่อาจโต้แย้งได้เลยว่าขัดรัฐธรรมนูญ 2560 คือการใช้อำนาจของคสช. ซึ่งข้อยกเว้นนั้นควรได้รับยกเว้นเฉพาะสมัยรัฐธรรมนูญชั่วคราว เฉพาะสมัยยังอยู่ระบบรัฐประหาร แต่เมื่อวันนี้กลับมาอยู่ในระบบรัฐธรรมนูญปกติจะเขียนคุ้มครองแบบนี้ไม่ได้ เช่นนั้นจะกลายเป็นว่าเรายอมให้มีกฎหมายสองระบบ ไม่ใช่เขียนสิ่งที่เกี่ยวเนื่องในอนาคต เขียนทั้งอดีตและอนาคตให้ชอบด้วยรัฐธรรมนูญ 2560 ด้วย  อะไรที่ชอบด้วยรัฐธรรมนูญ มันย่อมชอบด้วยตัวมันเอง ยิ่งไปเขียนกำกับให้ชอบด้วยรัฐธรรมนูญยิ่งแสดงว่าไม่ชอบ

ประการต่อมา ในการทำรัฐประหาร ถ้าทำสำเร็จก็กลายเป็นรัฏฐาธิปัตย์ แต่แพ้เป็นกบฏ ถูกดำเนินคดีอาญามาตรา 113 เมื่อไรก็ตามที่กระทำสำเร็จ ยึดอำนาจตั้งตนเป็นรัฏฐาธิปัตย์ นิรโทษกรรมตัวเองบอกว่าตัวเองไม่ผิด ไม่มีวันถูกดำเนินคดี หากการประกาศนิรโทษกรรมปี 2557 เป็นโมฆะ ทำให้รัฐประหารปี 2557 เป็นกบฏถูกดำเนินคดีต่อ ป้องกันนายทหารรุ่นหลังทำรัฐประหารอีก หากทหารคนหนึ่งถูกลงโทษ รุ่นต่อๆ ไปจะไม่กล้าทำรัฐประหารอีกแล้ว

ข้อถัดไปเกี่ยวกับสิทธิเสรีภาพของปวงชนชาวไทย เขียนไว้ด้วยว่าปวงชนชาวไทยมีสิทธิหน้าที่ในการต่อต้านรัฐประหารในทุกวิธีการ ทั้งบรรดาทหาร ตำรวจ ข้าราชการพลเรือนมีหน้าที่ไม่ทำตามคำสั่งของคนทำรัฐประหาร ยังเขียนอีกด้วยว่า ห้ามมิให้ศาลพิพากษาในลักษณะที่เป็นการยอมรับรัฐประหาร

ปิยบุตรแจงแก้ไขเพื่อปฏิรูป ต้องป้องกันรัฐประหาร

ปิยบุตร แสงกนกกุลในฐานะผู้เสนอร่างแก้ไขรัฐธรรมนูญฉบับ “รื้อระบอบประยุทธ์” ลุกขึ้นชี้แจงเพื่อตอบคำถามสมาชิกรัฐสภาที่ตั้งข้อสังเกตเกี่ยวกับร่างรัฐธรรมนูญแก้ไขเพิ่มเติมฉบับนี้ มีใจความสำคัญ ดังนี้ 

ประเด็นที่ คำนูณ สิทธิสมาน สมาชิกวุฒิสภาตั้งข้อสังเกตว่า ร่างรัฐธรรมนูญแก้ไขเพิ่มเติมฉบับนี้เป็นการปฏิวัติ ปิยบุตรชี้แจงว่า ร่างรัฐธรรมนูญฉบับนี้ไม่ใช่ปฏิวัติ แบบที่ท่านตั้งข้อสังเกตไว้ เพราะปฏิวัติหมายถึงต้องล้มรัฐธรรมนูญทั้งฉบับแล้วเขียนใหม่ ในลักษณะที่ไม่มีเค้าร่างแบบเดิมเลย  แต่ร่างรัฐธรรมนูญฉบับนี้คือการปฏิรูป เราไม่ได้ทำลายรัฐธรรมนูญทิ้งทั้งฉบับ เราแก้ไขรายมาตรา ในประเด็นที่เป็นปัญหาที่สืบเนื่องมาจากรัฐธรรมนูญ 2560 และยังคงเหลือเค้ารางแบบเดิมทั้งหมด ประเทศไทยยังเป็นระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุขแบบเดิมทั้งหมด 

ส่วนกรณีที่มีสมาชิกตั้งข้อสังเกตว่า ร่างรัฐธรรมนูญฉบับนี้ มีเนื้อหาบั่นทอนความเป็นอิสระของศาล ปิยบุตรชี้แจงว่า กรณีที่เขียนว่าห้ามศาลรับรองการรัฐประหาร ทั้งนี้เพื่อให้ศาลมีบทบัญญัติในรัฐธรรมนูญนี้ใช้อ้างในการวินิจฉัยพิพากษาคดีว่าต่อไปนี้ถ้ารัฐประหารสำเร็จ ศาลจะไม่รับรองรัฐประหารอีกแล้ว ซึ่งที่ผ่านมาจากการพูดคุยกับผู้พิพากษา ตุลาการ ท่านก็บอกว่าจะให้ทำอย่างไร เมื่อกฎหมายมันเขียนแบบนี้ แนวคำพิพากษาศาลฎีกา วางมาแบบนี้ตั้งแต่ 2490 ว่าหากรัฐประหารสำเร็จกลายเป็นรัฐาธิปัตย์ ย่อมมีอำนาจเขียนรัฐธรรมนูญได้เอง ในเมื่อนิรโทษกรรมตัวเองแล้วก็ไม่สามารถทำอะไรได้ ตุลาการหลายท่านอยากตัดสินใจจะขาดแต่ไม่มีตัวบทใดอ้างอิง ถ้าเราเขียนลงไปในรัฐธรรมนูญแบบนี้ ต่อไปตุลาการก็จะสามารถนำมาใช้ได้และไม่ยอมรับรัฐประหารได้ ตรงนี้ไม่ใช่การละเมิดความเป็นอิสระของตุลาการ ตรงกันข้าม จะทำให้ศาลสูงเด่นขึ้นไปอีกในฐานะองค์กรปกป้องประชาธิปไตยในการต่อต้านรัฐประหาร 

ประเด็นถัดไป ในร่างรัฐธรรมนูญฉบับนี้ที่เขียนว่าห้ามศาลรัฐธรรมนูญเข้าไปขัดขวางการแก้ไขรัฐธรรมนูญ ปิยบุตรระบุว่า ศาลรัฐธรรมนูญใช้อำนาจที่รับมาจากรัฐธรรมนูญ ถ้าไม่มีรัฐธรรมนูญ ก็ไม่มีศาลรัฐธรรมนูญ ดังนั้นอำนาจทุกอย่างของศาลรัฐธรรมนูญมาจากรัฐธรรมนูญ แต่อำนาจแก้รัฐธรรมนูญนั้นใหญ่กว่าอำนาจที่รับมาจากรัฐธรรมนูญ เราเรียกว่าอำนาจสถาปนารัฐธรรมนูญ ที่มีสองลำดับ คือ 1. อำนาจต้นกำเนิดคือเขียนใหม่ทั้งฉบับ และ 2. อำนาจแก้ไข ดังนั้นอำนาจสถาปนารัฐธรรมนูญย่อมใหญ่กว่าอำนาจที่รับมาจากรัฐธรรมนูญอยู่แล้ว แต่เราดันเขียนไว้ในรัฐธรรมนูญ 2560 ว่าให้ศาลรัฐธรรมนูญสามารถตรวจสอบการแก้รัฐธรรมนูญได้ จึงเป็นเรื่องการขัดกันของอำนาจ 

ในส่วนประเด็นอำนาจการถอดถอนตุลาการศาลรัฐธรรมนูญและผู้ดำรงตำแหน่งในองค์กรอิสระ จะกระทบความเป็นอิสระของศาลและองค์อิสระนั้น ปิยบุตรกล่าวว่า ประเด็นนี้คิดมาจากรัฐธรรมนูญ 2540 ที่เสนอเนื่องจากว่าในรัฐธรรมนูญ 2560 ถูกถอดไป กลไกต่างๆ ไม่ได้ต่างกันเลย ต่างกันเพียงว่าคนที่จะถอดถอนเปลี่ยนจาก ส.ว. มาเป็นส.ส. เนื่องจากร่างรัฐธรรมนูญของเราจะไม่มี ส.ว.อีก 

ประเด็นถัดไป เรื่องการเข้าไปควบคุมที่มาของศาลรัฐธรรมนูญและองค์กรอิสระ ปิยบุตรกล่าวว่า นี่คือหลักถ่วงดุลอำนาจซึ่งกันและกัน เพื่อยืนยันว่าจะไม่มีเสียงข้างมากฝั่งไหนยึดศาลรัฐธรรมนูญและองค์กรอิสระได้อีกต่อไป แต่มาจากการแบ่งสรรปันส่วนที่ยุติธรรมที่สุด นั่นคือมาจากรัฐบาล สาม ฝ่ายค้านสาม และผู้พิพากษาตุลาการอีกสาม ท่านอาจคลางแคลงใจว่ามันคือ หกต่อสาม แบบนี้ทำไมให้ผู้พิพากษาน้อยกว่าส.ส. คำตอบคือ เวลาศาลรัฐธรรมนูญวินิจฉัยคดีท่านกำลังสู้กับอำนาจนิติบัญญัติว่าสภาตรากฎหมายมาแล้วไม่ชอบด้วยรัฐธรรมนูญ ท่านกำลังเข้าไปลบพ.ร.บ.ที่ออกมาใช่ไหม ท่านจึงต้องหาความชอบธรรมที่พอฟัดพอเหวี่ยงกัน นี่เป็นหลักการสากล ผมขอท้าให้ไปสำรวจศาลรัฐธรรมนูญที่มีอยู่ทั่วโลกว่ามีที่ไหนบ้างที่ไม่ให้ส.ส.มีอำนาจในการแต่งตั้งตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ ทุกที่มีหมด คือให้ส.ส.แต่งตั้งตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ ข้อเสนอนี้จะทำให้เกิดดุลยภาพ ไม่มีใครยึดศาลและองค์กรอิสระได้ และยังเชื่อมโยงกับสภาผู้แทนราษฎรด้วย

ปิยบุตรกล่าวว่า ผมฟังแล้วเพื่อนสมาชิกทำราวกับว่าถ้าร่างรัฐธรรมนูญนี้ผ่านจะไม่มีระบบตรวจสอบนักการเมือง ผมกลับเห็นตรงข้าม รัฐธรรมนูญไทยเป็นรัฐธรรมนูญที่ตรวจสอบนักการเมืองอันดับต้นๆของโลก เป็นรัฐธรรมนูญล้อมคอกนักการเมืองจนแทบกระดิกไม่ได้ ถ้าร่างฯนี้ผ่านจริง กกต.ก็ยังจัดการเลือกตั้ง มีอำนาจออกใบเหลือง ใบแดงเช่นเดิม ปปช. ยังมีอำนาจตรวจสอบทรัพย์สิน ความผิดของผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมืองเช่นเดิม ศาลรัฐธรรมนูญยังมีอำนาจเช่นเดิม ที่เพื่อนสมาชิกถามว่าถ้าผ่านแล้วใครจะตรวจสอบส.ส.ล่ะ ผมขอตอบว่า ส.ส.โดนตรวจสอบตามรัฐธรรมนูญ 2560 อยู่แล้ว ผมไม่ได้ยกเลิกการตรวจสอบเพียงแต่สร้างระบบดุลยอำนาจให้มาเกาะเกี่ยวกับสภาผู้แทนราษฎรมากขึ้น มิฉะนั้น เราจะกลับไปประเด็นปัญหาที่ผมตั้งไว้แต่แรกว่า เราให้องค์กรเหล่านี้มาตรวจสอบ แล้วใครจะเป็นคนตรวจสอบคนที่ตรวจสอบเราอีกที เรารู้ได้อย่างไรว่าเขาจะใช้อำนาจโดยชอบเสมอ 

ณัชปกร นามเมือง จาก iLaw ตอบข้อชี้แจง #ประชุมสภา เรื่องการเสนอให้ยกเลิกยุทธศาสตร์ชาติ และแผนปฏิรูปประเทศออกจากรัฐธรรมนูญ 2560 ตามข้อเสนอ #รื้อระบอบประยุทธ์ เพราะแผนเหล่านี้ไม่ชอบธรรมทั้งในแง่ที่มา การนำไปปฏิบัติ และแนวทางที่จะบังคับใช้เพื่อเป็นเครื่องมือทางการเมือง

ท่านมีความกังวลว่า ถ้ายกเลิกแผนยุทธศาสตร์และแผนปฏิรูปจะทำให้ประเทศไม่มีทิศทางหรือเปล่า ประเทศอื่นๆ ก็มีแผนยุทธศาสตร์ ผมเห็นด้วย และเห็นว่าประเทศควรจะมียุทธศาสตร์ แต่สิ่งที่ไม่ควรจะมี คือ ยุทธศาสตร์ของ คสช. และแผนปฏิรูปประเทศของ คสช. นี่จึงเป็นเหตุผลว่า ทำไมต้องเสนอให้ยกเลิก ประเทศต้องมียุทธศาสตร์ แต่ไม่ใช่ยุทธศาสตร์ของคสช.

ขอยกตัวอย่างประเทศอื่น ที่มีการทำแผนยุทธศาสตร์ คือ เอสโตเนีย และไอร์แลนด์ ที่เรียกว่า Project Ireland 2040 องค์ประกอบสำคัญของการจัดทำแผนยุทธศาสตร์ของสองประเทศนี้ คือ จัดทำขึ้นโดยรัฐบาลที่มาจากการเลือกตั้ง และการจัดทำเน้นการมีส่วนร่วมของประชาชน เอสโตเนียมีการรับฟังความคิดเห็นของประชาชนมากถึง 17,000 คน รวมถึงมีช่องทางรับฟังความคิดเห็นออนไลน์ แผนเหล่านี้เป็น “วิสัยทัศน์” ไม่มีสภาพบังคับ แต่ใช้กลไกในระบอบประชาธิปไตยกำกับรัฐบาลให้เดินการตามแผนเหล่านี้

เมื่อเปรียบเทียบกับแผนยุทธศาสตร์ของไทย แตกต่างกันทั้งสามประเด็น

1. ประเด็นที่มาของแผนยุทธศาสตร์ชาติ ตามรัฐธรรมนูญ 2560 ขาดความชอบธรรมและที่มาไม่ยึดโยงกับประชาชน ตั้งแต่ที่มาของคณะกรรมการยุทธศาสตร์ ของ คสช. ผู้ที่ร่างแผนยุทธศาสตร์ชาติ มาจากการแต่งตั้งโดยรัฐบาล คสช. ทั้งชุด คณะกรรมการชุดแรกมีวาระการดำรงตำแหน่งนานถึง 5 ปี ถึงปี พ.ศ. 2565 แปลว่าแม้ ครม. สมัย คสช. จะสิ้นสุดลงแล้วหลังการเลือกตั้งปี 2562 คณะกรรมการที่มาจากอำนาจเผด็จการชุดนี้ก็จะยังคงมีอำนาจหลังการเลือกตั้งไปอีกสามปี 

อีกทั้ง คณะกรรมการยุทธศาสตร์ชาติชุดแรก จำนวน 35 คน มีทหารมากถึง 11 คน ในจำนวนนี้ 10 คน เป็นสมาชิก คสช. ด้วย รองลงมา 9 คน มาจากภาคธุรกิจ (โดยล็อกที่นั่ง 5 ตำแหน่ง ให้กับ1) ประธานสภาเกษตรกรแห่งชาติ 2) ประธานสภาหอการค้าแห่งประเทศไทย 3) ประธานสภาอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย 4) ประธานสภาอุตสาหกรรมท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย และ 5) ประธานสมาคมธนาคารไทย และมีกรรมการผู้ทรงคุณวุฒิอีก 3 คน มาจากภาคธุรกิจ รวมกับ ‘พารณ อิศรเสนา ณ อยุธยา’ ในฐานะประธานกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ที่มีภูมิหลังทางธุรกิจ รวมเป็น 9 คน) โครงสร้างนี้เท่ากับว่า คณะกรรมการยุทธศาสตร์ชาติ “เกินครึ่ง” (20 จาก 35 คน หรือ 57%) มาจากสองภาคส่วนในสังคมเท่านั้น คือ “ทหาร” กับ “กลุ่มทุน” ทั้งที่ยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี ย่อมครอบคลุมด้านต่างๆ มากกว่าความมั่นคงและการเติบโตของภาคเอกชน

2. ประเด็นเรื่องการรับฟังความคิดเห็น ยังมีความพยายามอ้างเพื่อปิดจุดอ่อนว่า “มีการรับฟังความคิดเห็นจากประชาชน” แต่มีการ “แอบ” ร่างยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี เป็นพิมพ์เขียวมาตั้งแต่ปี 2558 แล้ว อยากจะชี้ให้ดูใน พ.ร.บ. การจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ พ.ศ.2560 ก็ระบุใน มาตรา 28 เป็นการ “ลักไก่” ว่า การรับฟังความคิดเห็นที่ได้ทำไปแล้วก่อนหน้าที่จะมีกฎหมายฉบับนี้ ตามมติคณะรัฐมนตรี วันที่ 30 มิถุนายน 2558 ให้ถือเป็นการรับฟังที่ “ทำเสร็จไปแล้ว” ซึ่งคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติมีสิทธิที่จะเลือกว่าจะเปิดรับฟังความคิดเห็นอีกหรือไม่ก็ได้ จึงไม่ได้เป็นการมีส่วนร่วมอย่างกว้างขวางที่ประชาชนเข้าไปมีส่วนร่วมได้จริง

ดังนั้น เมื่อคณะกรรมการมีที่มาที่ไม่ยึดโยงกับประชาชน และกระบวนการจัดทำแผนก็ขาดการมีส่วนร่วมอย่างแท้จริงของประชาชน ทำให้ต้องเสนอยกเลิกแผนเหล่านี้

3. ในแง่เนื้อหาที่สมาชิกบางท่ามถามว่า ได้ดูเนื้อหาของแผนยุทธศาสตร์ชาติหรือไม่ เมื่อดูแล้วพบว่า แผนยุทธศาสตร์เป็นการเขียนแผนแบบกว้างๆ ที่ “ทำทุกเรื่อง” ขาดความชัดเจน ไม่มีการจัดลำดับความสำคัญก่อน-หลังใดๆ รวมถึงแผนต่างๆ ก็ขาดการกำหนดตัวชี้วัดที่เป็นรูปธรรม ยกตัวอย่างเช่น ยุทธศาสตร์ชาติด้านความมั่นคง มีการกำหนดเป้าหมายว่า ปัญหาความมั่นคงที่มีอยู่ ในปัจจุบัน เช่น ปัญหา ยาเสพติด ความมั่นคงทางไซเบอร์ การค้ มนุษย์ ฯลฯ ได้รับการแก้ไขจนไม่ส่งผลกระทบต่อการบริหารและพัฒนาประเทศ แต่ตัวชี้วัดกลับไม่มีความชัดเจน โดยระบุว่า ให้ดูระดับความสำเร็จของการแก้ไขปัญหาว่าดีขึ้นอย่างน้อยร้อยละ 50 คำถามคือ ดีขึ้นเทียบจากอะไร?แล้วดีขึ้นจากอดีต แปลว่าเพียงพอหรือไม่? ดีขึ้นจริงหรือไม่? ไม่สามารถชี้วัดได้

หรือ อย่างแผนแม่บทในประเด็นการต่างประเทศ มีการกำหนดเป้าหมายให้ประเทศไทยมีเกียรติภูมิ อำนาจต่อรอง และได้รับการยอมรับในสากลมากขึ้น โดยกำหนดตัวชี้วัดให้ดูจากระดับความสำเร็จของไทยในการสร้างความเข้าใจ การยอมรับ ภาพลักษณ์ และความนิยมไทยในสากลด้วยอำนาจ “แบบนุ่มนวล” ของไทย คำถามก็คือ แล้วระดับความสำเร็จคืออะไร วัดอย่างไร ไม่มีคำตอบในส่วนนี้

จากข้อมูลของคุณสฤณี อาชวานันทกุล นักวิชาการอิสระด้านเศรษฐศาสตร์และการเงิน ชี้ให้เห็นว่า เป้าหมายและตัวชี้วัดของแผ่นแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติ มีตัวชี้วัดที่วัดไม่ได้จริง 72.2% ตัวชี้วัดที่วัดไม่ได้จริง 21% และ ตัวชี้วัดที่สภาพัฒน์รายงานว่ายังไม่ได้จัดทำอีก 6.8%

4. จากที่มีสมาชิกหลายคนบอกว่า แผนยุทธศาสตร์ที่เขียนมานั้นแก้ไขได้ ตามขั้นตอนแล้ว แผนยุทธศาสตร์ชาติ แก้ไขยากพอๆ กับการแก้ไขรัฐธรรมนูญ เพราะถ้าจะแก้ไขได้ก็ต้องได้รับความยินยอมจากคณะกรรมการยุทธศาสตร์ชาติ ที่มาจากการแต่งตั้งของ คสช. และมีคุณประยุทธ์ เป็นประธาน ถ้าหากอยากแก้ไขแล้วคณะกรรมาการชุดนี้ไม่เห็นด้วย ด่านแรกก็ไม่ผ่าน และถ้าหากผ่านคณะกรรมการได้ก็ต้องเอามาขอความเห็นชอบจากรัฐสภา ซึ่งมีองค์ประกอบเป็น ส.ว. แต่งตั้งโดย คสช. ดังนั้น การจะแก้ไขแผนยุทธศาสตร์ชาติได้ ต้องได้รับความยินยอมจาก คสช. และตัวอย่างของสิ่งที่แก้ไขได้ เราลองมาดูวิกฤติโควิด ซึ่งเป็นเรื่องใหญ่ทำให้หลายประเทศต้องปรับแผนยุทธศาสตร์ของตัวเอง วิกฤตินี้สร้างความเดือดร้อนเสียหายมากมายทั้งด้านเศรษฐกิจ สุขภาพ และสังคม ซ้ำเติมให้ความเหลื่อมล้ำรุนแรงขึ้น และจะส่งผลพวงสืบเนื่องไปอีกนานหลายปี แต่เราไม่มีการปฏิรูปแผนยุทธศาสตร์เลย มีเพียงการเขียนแผนแม่บทเฉพาะกิจขึ้นมาอีกฉบับหนึ่ง  และดำเนินการคู่ขนานไป แปลว่า มีวิกฤติจริง สถานการณ์ในประเทศเปลี่ยนไป แผนยุทธศาสตร์ชาติต้องปรับ แต่ท่านแก้เพียงเล็กน้อย จึงเป็นเหตุผลว่า ทำไมแผนยุทธศาสตร์นี้จึงไม่ประสบความสำเร็จ 

สำหรับแผนการปฏิรูปประเทศก็ไม่แตกต่างกันกับแผนยุทธศาสตร์ คสช. คือ คณะกรรมการก็มีที่มาจากการแต่งตั้งของรัฐบาล คสช. บางคนก็เป็นสมาชิกสภาปฏิรูปต่างๆ และทำงานใกล้ชิดกับ คสช. จากข้อมูล เราพบว่า คณะกรรมการปฏิรูปประเทศร้อยละ 33 มาจากกลุ่มข้าราชการ ทำให้แผนปฏิรูปไม่ได้ต่างจากแผนงานของราชการทั่วไป

ในรายงานความคืบหน้าการปฏิรูปที่เสนอต่อที่ประชุมของรัฐสภา ปี 2563 ระบุว่า ให้ กสทช. ไปทำหนังสั้นหนึ่งเรื่องชื่อว่า “ฝุ่นหรือหยดน้ำ” เป็นหนึ่งในแผนงานปฏิรูปประเทศ หรือให้ กกต. ไปทำแอพพลิเคชั่น “ฉลาดเลือก” ให้ข้อมูลเกี่ยวกับการเลือกตั้ง สิ่งเหล่านี้เป็นสิ่งที่หน่วยงานต้องทำอยู่แล้ว ไม่ใช่เรื่องใหม่หรือการปฏิรูปเลย

ในแผนการปฏิรูปประเทศ ระบุเป้าหมายว่า ประเทศไทยต้องมีดัชนีความเป็นประชาธิปไตย หรือ Democracy Index ที่ 6.75 ซึ่งตัวเลขนี้ ถือเป็น “ประชาธิปไตยแบบบกพร่อง” แผนปฏิรูปประเทศตั้งเป้าหมายที่ต่ำมากจะไปสู่ประชาธิปไตยแบบบกพร่อง ทั้งที่ในปี 2554 ประเทศไทยมีดัชนีอยู่ที่ 6.55 แล้ว จนมีรัฐประหารทำให้คะแนนตกลง (ตอนนี้อยู่ที่ 6.04) ถ้าเรายึดตามแผนนี้และเป้าหมายนี้ แปลว่าหากมีการรัฐประหารแปลว่า ส.ว. ที่มีหน้าที่ปฏิรูปจะต้องออกมาร่วมกันต่อต้านรัฐประหาร เพราะรัฐประหารจะทำให้การปฏิรูปไม่สำเร็จ 

ถ้าหากวันนี้เราไม่มีนายกฯ ชื่อพล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา การเสนอปฏิรูปกองทัพ และปฏิรูปการเกณฑ์ทหารอาจจะสำเร็จก็ได้ เพราะพล.อ.ประยุทธ์ ใช้อำนาจตัวเองในฐานะนายกฯ ปัดตกข้อเสนอแก้ไขกฎหมายเรื่องนี้ไปแล้ว ทั้งที่มีพรรคการเมืองอย่างน้อยสามพรรคเสนอแก้ไขเรื่องนี้ คือ พรรคเพื่อไทย พรรคประชาธิปัตย์ และพรรคอนาคตใหม่ ถ้าหากรวมเสียง ส.ส. แล้วก็น่าจะผ่านข้อเสนอเรื่องนี้ได้ แต่สุดท้ายก็ไม่ได้อยู่ในแผนการปฏิรูปประเทศเลย 

โดยสรุป แผนยุทธศาสตร์ และแผนปฏิรูปประเทศของ คสช. นอกจากไม่มีความชอบธรรม ทำไปปฏิบัติไม่ได้ และยังจะกลายเป็นเครื่องมือทางการเมือง ถ้าหากใครไม่ทำตามแผนนี้ก็อาจถูกตัดสินว่าผิด และถูกตัดสิทธิการเมืองตลอดชีวิตได้ เป็นการใช้แผนยุทธศาสตร์ของ คสช. รอ “ประหัตประหาร” นักการเมือง

สุดท้าย มีสมาชิกรัฐสภาพูดว่า ข้อเสนอนี้ร่างอยู่บน “ความกลัว” ซึ่งก็เป็นความหวาดกลัวจริงๆ ว่าจะเอางบประมาณภาษีของประชาชนมา “ตำน้ำพริกละลายแม่น้ำ” แล้วเรายังเอางบประมาณมาทำเครื่องมือเพื่อประหัตประหารรัฐบาลที่มาจากการเลือกตั้งของประชาชน นี่จึงเป็นเหตุผลว่า ทำไมจึงต้องเสนอล้างกลไกยุทธศาสตร์ และแผนปฏิรูปของ คสช. 

ชลธิชา แจ้งเร็ว หนึ่งในผู้ชี้แจงร่างรัฐธรรมนูญแก้ไขเพิ่มเติมฉบับ “รื้อระบอบประยุทธ์” ได้อธิบายถึงสองประเด็นหลักคือ การล้มล้างผลพวงรัฐประหาร และความชอบธรรมของรัฐธรรมนูญ 2560 มีใจความสำคัญดังนี้ 

การล้มล้างผลพวงรัฐประหาร เป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง เป็นสิ่งที่ขาดไม่ได้ในการจัดการปัญหาการเมืองไทยที่มีอยู่ขณะนี้ เพราะนับแต่คณะรัฐประหารนำโดยพลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชา ยึดอำนาจเข้ามาปกครองประเทศ สิ่งที่คณะรัฐประหารมักกระทำราวกับอยู่ในกมลสันดาน คือการหาทางให้ตัวเองใช้อำนาจตามใจและกันตัวเองออกจากความรับผิดชอบจากการใช้อำนาจนั้น เช่นการเขียนรัฐธรรมนูญฉบับชั่วคราว 2557 มาตรา 44 ที่กำหนดให้หัวหน้าคสช.มีอำนาจสั่งการ ระงับ ยับยั้งหรือกระทำการใดๆก็ได้ โดยถือว่าคำสั่งและการกระทำดังกล่าวชอบด้วยกฎหมาย ชอบด้วยรัฐธรรมนูญและถือว่าเป็นที่สุด มีมาตรา 47 ที่รับรองบรรดาคำสั่ง ประกาศของคสช.และมาตรา 44 ที่นิรโทษกรรมให้ตัวเอง 

หลังจากนั้น เมื่อมีรัฐธรรมนูญ 2560 ก็ยังมีมาตรา 279 ที่เนื้อหาสาระไม่ต่างกันมาก คือกำหนดให้บรรดาประกาศ คำสั่ง การกระทำใดๆของคสช.ในอดีตและอนาคตชอบด้วยรัฐธรรมนูญ ผลของการให้อำนาจกับพลเอกประยุทธ์ ในการใช้อำนาจตามอำเภอใจโดยไม่คิดถึงความรับผิดชอบทำให้คณะรัฐประหารใช้อำนาจด้วยความมักง่าย ไม่แยแสและสร้างความเดือดร้อนแก่ผู้อื่น และที่สำคัญที่เป็นปัญหา คือการตัดโอกาสของประชาชนที่ได้รับผลกระทบในการอุทธรณ์ร้องขอความเป็นธรรมจากประกาศ คำสั่งต่างๆของคสช. ศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชนมีบันทึกสถิติการละเมิดสิทธิและเสรีภาพตลอด 5 ปี 2 เดือนของคสช. โดยระบุว่ามีผู้ถูกเรียกรายงานตัว ถูกควบคุมตัวในค่ายทหาร 930 คน มีผู้ถูกข่มขู่คุกคามจากเจ้าหน้าที่รัฐ อย่างน้อย 592 คน มีกิจกรรมสาธารณะที่ถูกปิดกั้น แทรกแซง อย่างน้อย 361 กิจกรรม มีผู้ร้องเรียนว่าถูกซ้อมทรมานโดยเจ้าหน้าที่รัฐอย่างน้อย 18 คน มีผู้ถูกตั้งข้อหาชุมนุมทางการเมืองตั้งแต่ 5 คนขึ้นไปอย่างน้อย 592 คน มีผู้ถูกตั้งข้อหาฝ่าฝืนคำสั่งเรียกรายงานตัวของคสช.อย่างน้อย 31 คน และสุดท้ายมีพลเรือนที่ถูกดำเนินคดีในศาลทหารอย่างน้อย 2,408 คน 

ยกตัวอย่างกฎหมาย ประกาศ คำสั่ง คสช.บางฉบับ เช่น คำสั่งที่ 3/58 เรื่องการห้ามชุมนุมตั้งแต่ 5 คนขึ้นไปและให้อำนาจทหารเข้าควบคุมตัวได้ 7 วัน ประกาศที่ 37/57 ให้พลเรือนขึ้นศาลทหารได้ ถึงแม้ว่าต่อมาจะมีการออกกฎหมายเพื่อยกเลิกประกาศและคำสั่งจำนวนหนึ่ง อย่างไรก็ตาม ยังเหลือกฎหมายอีกอย่างน้อย 20 ฉบับ ที่ละเมิดสิทธิเสรีภาพของประชาชน นอกจากนี้ยังมีประกาศที่ 26/57 ที่ให้ตั้งคณะทำงานสั่งบล็อคเว็บไซต์ได้โดยไม่ต้องขอหมายศาล ไม่ใช่แค่เพียงเรื่องของสิทธิเสรีภาพเท่านั้น แต่ยังมีเรื่องสิทธิชุมชนและสิ่งแวดล้อมที่มีปัญหาไม่ต่างกัน ยกตัวอย่างเช่น คำสั่งที่ 4/59 ยกเว้นการใช้ผังเมืองในการสร้างโรงไฟฟ้าขยะ คำสั่งที่ 9/2559 ที่ลัดขั้นตอนไปหาผู้รับเหมาก่อนผ่าน EIA อีกคำสั่งที่สำคัญที่ไม่พูดถึงไม่ได้คือ คำสั่งที่ 72/2559 ที่ระงับการอนุญาตการทำเหมืองทองด้วยมาตรา 44 แทนที่จะใช้กระบวนการปกติ จนทำให้เกิดการฟ้องร้องกรณีเหมืองทองอัครา ที่หากรัฐบาลไทยแพ้ในคดีดังกล่าว จะต้องเสียค่าเสียหายหลักหมื่นล้านบาทซึ่งงบประมาณดังกล่าวมาจากภาษีของเรา 

ประเด็นต่อมา คือกฎหมายที่ออกมาในยุคคสช.ซึ่งเราปฏิเสธไม่ได้ว่านี่คือผลพวงของรัฐประหาร นี่คือมรดกของคสช.ที่ควรจะถูกทบทวน เยียวยา ทวงคืนความเป็นธรรมให้ผู้ที่ได้รับผลกระทบและดำเนินคดีกับเจ้าหน้าที่รัฐที่กระทำผิดและละเมิดสิทธิเสรีภาพของประชาชน ในยุคของคสช.มีการแต่งตั้งสภานิติบัญญัติแห่งชาติหรือสนช. ขึ้นมาเพื่อร่างกฎหมาย เราพบว่ามีกฎหมายจำนวน 444 ฉบับที่ผ่านโดยสนช. ซึ่งสนช.ทั้งหมดนี้มาจากการแต่งตั้งของพลเอกประยุทธ์ หัวหน้าคณะรัฐประหาร จึงเป็นปัญหาในเรื่องของความชอบธรรมทางประชาธิปไตย ขาดความยึดโยงกับประชาชน ซึ่งในบรรดากฎหมายดังกล่าว จำนวนหนึ่งพบว่ามีปัญหาเรื่องการละเมิดสิทธิเสรีภาพประชาชน ได้แก่ พ.ร.บ.ชุมนุมสาธารณะ พ.ร.บ.การออกเสียงประชามติร่างรัฐธรรมนูญฉบับ 2559 พ.ร.บ.คอมพิวเตอร์ ฉบับที่สอง พ.ร.บ.ข่าวกรองแห่งชาติ พ.ร.บ ไซเบอร์ กฎหมายต่างๆเหล่านี้ เป็นกฎหมายที่ประชาชนได้รับผลกระทบ และเป็นกฎหมายที่เจ้าหน้าที่บังคับใช้ในช่วงรัฐประหาร นอกจากนี้ ยังมีกฎหมายอีกจำนวนหนึ่งที่กระทบสิ่งแวดล้อม เช่น พ.ร.บ.แร่และพ.ร.บ.โรงงาน เป็นต้น อีกประเด็นคือกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับสถาบันทางการเมือง เช่น พ.ร.บ.ระเบียบบริหารราชการในพระองค์ พ.ศ.2560 พ.ร.บ.จัดระเบียบทรัพย์สินพระมหากษัตริย์ พ.ศ.2560 ซึ่งในช่วงที่ผ่านมาประชาชนในนามราษฎรออกมาต่อสู้ โดยเอาตัวเข้าเสี่ยง ทั้งทนายอานนท์ ไผ่ จตุภัทร์ เพนกวิน พริษฐ์ ไมค์ ภาณุพงศ์ เบนจา อะปัญ และรุ้ง ปนัสยา 

จึงขอย้ำว่า การลบล้างผลพวงรัฐประหารไม่ได้สำคัญแค่เป็นเพียงการยกเลิกประกาศ คำสั่งของคสช.เท่านั้นแต่เป็นการกลับไปทบทวนบรรดากฎหมายที่ออกโดยสนช.และการกระทำต่างๆที่เกิดขึ้นในยุค คสช. ซึ่งเรื่องต่างๆเหล่านี้จะดำเนินการต่อไม่ได้เลยถ้าไม่มีบทบัญญัติรัฐธรรมนูญที่กำหนดให้เรื่องต่างๆในระบอบคสช.ไม่ชอบด้วยกฎหมาย นี่จึงเป็นเหตุที่ต้องลบล้างบรรดาคำสั่ง กฎหมาย การกระทำดังกล่าว 

ประเด็นที่สอง เรื่องความชอบธรรมของรัฐธรรมนูญ 2560 หลายคนอ้างว่ารัฐธรรมนูญ 2550  ผ่านการเห็นชอบโดยประชามติกว่า 16 ล้านคน แต่ขอย้อนกลับไปในช่วงที่มีการทำประชามติ ซึ่งเป็นไปโดยไม่เสรีและไม่เป็นธรรม นี่ไม่ใช่คำกล่าวอ้าง เนื่องจากมีหลายองค์กรสิทธิมนุษยชน สื่อมวลชนทั้งในและนอกประเทศตั้งข้อสังเกตถึงการทำประชามติในครั้งนั้น จึงไม่อาจนำมาอ้างความชอบธรรมของรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบันได้ ยกตัวอย่าง จากข้อมูลของศูนย์ทนายความฯ ระบุว่ามีผู้ที่ถูกตั้งข้อหาตามพ.ร.บ.ประชามติฉบับ 2559 อย่างน้อย 50 คน กรณีเด่นๆคือ คดีจดหมายวิจารณ์ร่างรัฐธรรมนูญที่จังหวัดเชียงใหม่ และคดีขบวนประชาธิปไตยใหม่  NDM ที่ถูกจับที่จังหวัดสมุทรปราการ ซึ่งในคร้งนั้นมีนักกิจกรรม นักศึกษาถูกจับกุมคุมขังในเรือนจำ นอกจากนั้น พบว่าในช่วงการทำประชามติดังกล่าวมีเพียงผู้รณรงค์ VOTE NO ไม่รับร่างรัฐธรรมนูญเท่านั้นที่ถูกดำเนินคดีด้วยพ.ร.บ.ประชามติดังกล่าว ในขณะที่อีกฝ่ายหนึ่งที่สนับสนุนร่างรัฐธรรมนูญ หนึ่งในกลไกสำคัญคือกลท. ชุดของมีชัย ฤชุพันธุ์ ซึ่งเป็นผู้ร่างรัฐธรรมนูญฉบับดังกล่าวได้รับการยกเว้นโทษตามพ.ร.บ. ประชามติ มาตรา 10 โดยให้สามารถดำเนินการเผยแพร่ ประชาสัมพันธ์ เพื่อทำความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับร่างรัฐธรรมนูญโดยไม่ถือว่าเป็นการชักจูงประชาชนให้ไปรับร่างรัฐธรรมนูญ อีกทั้งยังกำหนดว่า หน่วยงานรัฐมีหน้าที่ต้องสนับสนุนตามที่ กลท.ร้องขอมา อันนี้เห็นได้เลยถึงความไม่แฟร์ที่เกิดขึ้น หรือในแง่งบประมาณ ทรัพยากร มีรายงานข่าวจากกต.ระบุว่า ค่าวิทยากรในการเผยแพร่ ประชาสัมพันธ์ร่างรัฐธรรมนูญตามแนวทางของกลท. ใช้งบประมาณถึง 458 ล้านบาทและงบประมาณจ้างพิมพ์สรุปย่อสาระสำคัญร่างรัฐธรรมนูญจำนวนกว่า 20 ล้านเล่ม เป็นเงิน 113 ล้านบาท หากลองมองว่างบประมาณที่ใช้สำหรับค่าอุปกรณ์ในการลงประชามติ เช่น หีบ สายรัด คูหา รวมกันแค่เพียง 37.3 ล้านบาทเท่านั้น

อีกประเด็น คือ เอกสารคำอธิบายสาระสำคัญของร่างรัฐธรรมนูญ 10 เรื่องน่ารู้เล่มที่สอง มีตอนหนึ่งในนั้น โฆษณาเรื่องระบบเลือกตั้งว่า ทุกคะแนนเสียงมีความหมาย รัฐธรรมนูญฉบับนี้จะไม่ปล่อยให้คะแนนเสียงสูญเปล่า โดยจะใช้ระบบเลือกตั้งแบบจัดสรรปันส่วนผสม จะเห็นได้ชัดว่าข้อความดังกล่าวมีข้อความจูงใจให้ประชาชนรับร่างรัฐธรรมนูญฉบับนี้ แต่ที่น่าสนใจกว่านั้นคือ ระบบเลือกตั้งที่โฆษณาไว้กำลังจะถูกยกเลิกเนื่องจากการแก้รัฐธรรมนูญครั้งล่าสุดที่เอาระบบเลือกตั้งแบบอดีตกลับมาใช้แทนโดยผู้ที่โหวตให้ผ่าน ก็คือฝ่ายรัฐบาลและส.ว.ที่ครั้งหนึ่งเคยยกมือไม่ผ่านร่างรัฐธรรมนูญฉบับประชาชน อีกประเด็นที่สำคัญคือ หลายคนพยายามปกป้องรัฐธรรมนูญฉบับ 2560 โดยอ้างว่าผ่านประชามติมา แต่ทราบหรือไม่ว่า รัฐธรรมนูญฉบับที่เราใช้กันอยู่นี้ไม่ใช่ฉบับเดียวกับฉบับที่ผ่านประชามติมา เพราะระหว่างทางของรัฐธรรมนูญฉบับดังกล่าว หลังจากประชาชน 16 ล้านเสียงเห็นชอบด้วยแล้ว ได้ถูกแก้ไขบางส่วนอีกรอบหนึ่งโดยการริเริ่มหลังจากมีพระราชกระแสรับสั่งจากในหลวงผ่านลงมายังองคมนตรี มายังพลเอกประยุทธ์ ในช่วงมกราคม 2560 โดยในช่วงดังกล่าวมีสื่อหลายสำนักที่นำเสนอการแก้ไขร่างรัฐธรรมนูญที่ผ่านประชามติ โดยมีเนื้อหาสำคัญๆ คือ การแก้ไขมาตรา 5 ตัดรายละเอียดกระบวนการวินิจฉัยประเพณีการปกครองประเทศไทยในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข และการแก้มาตรา 16 มาตรา 17 เรื่องการเปลี่ยนกฎเกณฑ์การตั้งผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์จากเดิมต้องแต่งตั้งเสมอเมื่อมีเหตุที่พระมหากษัตริย์ไม่ประทับอยู่ในราชอาณาจักร หรือในกรณีที่ทรงบริหารพระราชกรณียกิจไม่ได้ โดยเปลี่ยนเป็น จะแต่งตั้งหรือไม่แต่งตั้งแทนก็ได้ ในเวลานั้นรัฐธรรมนูญชั่วคราว 2557 กำหนดให้พระมหากษัตริย์มีอำนาจเพียงเห็นชอบหรือไม่เห็นชอบร่ารัฐธรรมนูญที่ทูลเกล้าขึ้นไปเท่านั้น แต่ไม่ให้อำนาจในการเสนอแก้ไขเพิ่มเติมมาด้วย เมื่อมีพระราชกระแสรับสั่งลงมา สิ่งที่พลเอกประยุทธ์ทำคือการสั่งแก้รัฐธรรมนูญ สิ่งนี้แสดงให้เห็นว่า พลเอกประยุทธ์และคสช.ไม่ได้ยึดถือความสำคัญของการทำประชามติอย่างแท้จริง หากแต่เห็นว่าเป็นเพียงช่องทางในการนำประชาชนมาเป็นตราประทับให้กับการผ่านรัฐธรรมนูญของตัวเองเท่านั้น โดยไม่ได้ให้ความสำคัญว่าหลังจากนั้นมีการแก้เนื้อหาดังกล่าวอย่างไรบ้าง ดิฉันขอกล่าวอีกครั้งว่า รัฐธรรมนูญ 2560 ควรถูกตั้งคำถามถึงความชอบธรรมจากคะแนนเสียงในช่วงการทำประชามติที่ไม่ฟรีและไม่แฟร์ ที่ถูกแก้ไขเนื้อหาสำคัญในหมวดสถาบันพระกษัตริย์ และในวันนี้ที่ร่างรัฐธรรมนูญของประชาชนถูกเสนอขึ้นมา ดิฉันคิดว่าไม่มีเหตุผลอะไรที่ส.ส.ฝ่ายรัฐบาล และส.ว. จะไม่รับฟังเสียงของประชาชนกว่าหนึ่งแสนกว่าคนที่ลงชื่อร่วมกันเพื่อเสนอร่างรัฐธรรมนูญนี้

ไอติมแจง 5 ข้อกังวลสภาเดี่ยว ส.ว. แต่งตั้ง คือตัวอย่างเผด็จการในรัฐสภา

พริษฐ์ วัชรสินธุ ในฐานะผู้เสนอร่าง #แก้รัฐธรรมนูญ ฉบับ #รื้อระบอบประยุทธ์ ลุกขึ้นชี้แจงเพื่อตอบข้อกังวลของสมาชิกรัฐสภา โดยมีใจความสำคัญ ดังนี้ 

ผมขอเริ่มต้นชี้แจงห้าประเด็นเกี่ยวกับข้อเสนอยกเลิกวุฒิสภามาใช้สภาเดี่ยว

ข้อกังวลที่หนึ่ง ถ้าหากเราไม่มีวุฒิสภาแล้วเราจะไม่มีรัฐสภาที่มีความหลากหลายในสาขาวิชาชีพ ถ้าเรามาดูสัดส่วนของสมาชิกวุฒิสภาปัจจุบันตามแต่ละสาขาอาชีพมาเปรียบเทียบกับสภาผู้แทนราษฎร เราจะเห็นว่าสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรมีความหลากหลายทางวิชาชีพมากกว่า

จากบรรดาสมาชิกวุฒิสภา 250 ท่าน มี 104 ท่าน ที่ประกอบเพียงสองอาชีพ คือ ทหารและตำรวจ และถ้าท่านต้องการทำให้สภาผู้แทนราษฎรมีความหลากหลายอาชีพมากขึ้น ก็มีนวัตกรรมหนึ่งที่เรียกว่า ส.ส.บัญชีรายชื่อ ที่ท่านสามารถผลักดันได้

ข้อกังวลที่สอง ถ้าหากไม่มีวุฒิสภากลไกตรวจสอบถ่วงดุลจะน้อยลง แต่เมื่อมาดูผลงานของสมาชิกวุฒิสภาปัจจุบันในการตรวจสอบถ่วงดุลอำนาจฝ่ายบริหาร 

ผมหยิบกฎหมาย 11 ฉบับ ที่วุฒิสภาพิจารณาในสองปีแรก เราจะเห็นว่าเสียงคัดค้านแทบจะไม่มีเลย ใน 8 ร่างกฎหมายจาก 11 ร่างกฎหมาย มีสมาชิกวุฒิสภาลงคะแนนไม่เห็นชอบ 0 คน อีก 2 ร่างกฎหมายมีวุฒิสภาลงคะแนนไม่เห็นชอบด้วย 1 คน และมีเพียงร่างเดียวที่มีวุฒิสภาลงคะแนนไม่เห็นชอบด้วย 7 คน ซึ่งพอดูเนื้อหาแล้วข้อค้ดค้านหลักก็เป็นเรื่องเทคนิคมากกว่าสาระสำคัญของร่างกฎหมาย

ในโลกที่มีความก้าวหน้ามากขึ้นประชาชนเข้าถึงข้อมูลที่หลากหลายมากขึ้น สิ่งที่ควรทำคือการติดอาวุธให้ประชาชนสามารถตรวจสอบรัฐบาลได้โดยตรง แต่ทำไมสมาชิกแต่ละท่านที่กังวลเรื่องการตรวจสอบถ่วงดุล ผมไม่เห็นท่านกังวลอะไรเลยตอนที่มีการเสนอ ร่างพ.ร.บ.ข้อมูลข่าวสาร ซึ่งออกมา ลดสิทธิของประชาชนในการเข้าถึงข้อมูลภาครัฐ ทำไมผมไม่เห็นท่านแสดงความกระตือรือร้นในการเร่งออกกฎหมายคุ้มครองผู้แจ้งเบาะแสทุจริต

ข้อกังวลที่สาม ถ้าเราไม่มีวุฒิสภาแล้ว รัฐสภาที่เหลือแค่สภาผู้แทนราษฎรนั้นจะเต็มไปด้วยนักการเมือง ผมคิดว่าข้อกังวลนี้ เราต้องยอมรับความจริงก่อนว่าการเมืองมันมีอยู่ทุกที่ สิ่งที่สำคัญคือว่าเราจะหาดุลยภาพอย่างไร ที่ทำให้เรารับมือความเห็นที่แตกต่างจากแต่ละซีกการเมืองได้

พอเราไปออกแบบวุฒิสภาให้มาจากการเลือกตั้ง สมาชิกรัฐสภาก็แสดงความกังวลว่า อาจจะทำให้วุฒิสภามีหน้าตาคล้ายกับสภาผู้แทนราษฎรเพราะอาจจะถูกควบคุมโดยอำนาจทางการเมืองที่มีความคล้ายคลึงกัน ก็ชวนตั้งคำถามว่าถ้าอย่างนั้นทำไมเราต้องมีถึงสองสภาแทนที่จะเหลือสภาเดียว

แต่ท่านอย่าคิดนะครับว่า ถ้าเปลี่ยนจากวุฒิสภาเลือกตั้งเป็นแต่งตั้งการเมืองจะหายไป เพราะถ้ามาดูองค์ประกอบของวุฒิสภาชุดปัจจุบัน มีทั้งหมด 120 คน ที่มาจากแม่น้ำห้าสายของ คสช. สมาชิกวุฒิสภากว่าครึ่งหนึ่งมากจาก คสช. จะปฏิเสธได้หรือว่าไม่มีการเมืองเข้ามาแทรกแซงวุฒิสภาแต่งตั้งในรูปแบบนี้

ผมเห็นหลายท่านแสดงความกังวลเกี่ยวกับเผด็จการรัฐสภา สำหรับผม ส.ว.ที่มาจากการแต่งตั้งโดย คสช. เป็นตัวอย่างที่ชัดเจนที่สุดของเผด็จการที่เอามาอยู่ในรัฐสภา

ข้อกังวลที่สี่ คือ การยกตัวอย่างวุฒิสภาต่างประเทศเพื่อพยายามจะมาหักล้างเหตุผลว่าทำไมเราถึงจะไม่มีสภาเดี่ยว แต่เวลาเรายกตัวอย่างต่างประเทศเราต้องระมัดระวัง ว่าต้องยกตัวอย่างที่คล้ายคลึงกับการปกครองของไทย ผมย้ำชัดครับว่า เวลาเปรียบเทียบประเทศ ผมเอาประเทศที่ปกครองด้วยระบบรัฐสภาไม่ใช่ระบบประธานาธิบดี และก็เป็นประเทศที่เป็นรัฐเดี่ยวไม่ใช่สหพันธรัฐ เราก็จะเห็นว่า 2 ใน 3 ของประเทศเหล่านั้นหันมาใช้สภาเดี่ยว 

แต่ถ้าอย่างกำหนดขอบเขตให้แคบลงไปอีก เอาประเทศที่เป็นรัฐเดี่ยวที่ใช้ระบบรัฐสภาและมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข ซึ่งในบรรดาประเทศเหล่านั้นมี 5 ประเทศที่เป็นประชาธิปไตยสูงที่สุด โดย 4 ใน 5 ประเทศก็หันใช้ระบบสภาเดี่ยวแล้ว ไม่ว่าจะเป็น นอร์เวย์ สวีเดน นิวซีแลนด์ และเดนมาร์ก

มีสมาชิกรัฐสภาท่านหนึ่ง ยกตัวอย่างของประเทศสหรัฐอเมริกาและออสเตรเลีย เพื่อพยายามบอกประเทศเหล่านี้ก็มีวุฒิสภาเช่นเดียวกัน ผมต้องถามย้อนกลับในเมื่อสหรัฐอเมริกาและออสเตรเลียเป็นสหพันธรัฐ อันนี้เป็นสิ่งที่ท่านประสงค์หรือที่จะเอาประเทศเราไปเปรียบเทียบกับประเทศที่ไม่ใช่รัฐเดี่ยว

ข้อกังวลสุดท้าย คือ เราต้องแยกแยะระหว่าง ส.ว.ชุดบทเฉพาะกาล กับ ส.ว.ชุดบทถาวร หลายท่านบอกรอก่อนได้ไหมอีกไม่นานบทเฉพาะกาลก็จะหมดไปแล้ว แล้วค่อยมาคิดออกแบบโครงสร้างและที่มาของวุฒิสภาหลังจากที่บทเฉพาะกาลไปได้ไหม

ผมต้องตอบว่าไม่ได้ เพราะร่างรัฐธรรมนูญแก้ไขเพิ่มเติมนี้ เปรียบเสมือนวัคซีนเข็มที่หนึ่งที่เราต้องรีบฉีดให้กับประเทศ หรือว่าถ้าท่านกังวลว่า เกิดลองสภาเดี่ยวไปแล้วจะสร้างความโกลาหลให้กับประเทศ ท่านไม่ต้องกังวลเพราะมันเป็นเข็มที่หนึ่ง เพราะเข็มที่สอง คือการตั้ง สสร. ที่มาจากการเลือกตั้งของประชาชนมาร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ ถ้าสองปีระหว่างทางสภาเดี่ยว ไม่มีประสิทธิภาพ ประชาชนก็สามารถออกแบบวุฒิสภารูปใหม่

ปิยบุตร วอนสภารับร่าง สร้างพื้นที่ปลอดภัย เปิดประตูแห่งการแสวงหาฉันทามติ

ปิยบุตร แสงกนกกุล ในฐานะผู้เสนอร่าง #แก้รัฐธรรมนูญ ฉบับ #รื้อระบอบประยุทธ์ ลุกขึ้นชี้แจงสรุปการอภิปราย โดยมีใจความสำคัญ ดังนี้

ร่างรัฐธรรมนูญฉบับนี้ยกร่างขึ้นมาจากสมมุติฐานที่ว่าระบบรัฐธรรมนูญไทยและระบบการเมืองการปกครองของประเทศไทยผิดเพี้ยนไปจากระบบปกติ เฉไฉออกจากลู่ทางประชาธิปไตยมากขึ้นๆ นับแต่รัฐประหาร 19 กันยายน 2549 และรัฐประหาร 24 พฤษภาคม 2557 ดังนั้นร่างรัฐธรรมนูญฉบับนี้จึงมีความต้องการเพียงแต่จะปรับปรุงให้เข้าสู่จุดสมดุลมากยิ่งขึ้นเท่านั้นเอง 

ร่างรัฐธรรมนูญแก้ไขเพิ่มเติมฉบับนี้ไม่ใช่เป็นเรื่องสุดโต่งประการใด แต่เป็นเพียงประการที่หนึ่ง การทำให้กติกากลับมาเป็นกลาง กติกาที่มันเอียงทำให้ฝักฝ่ายหนึ่งได้ประโยชน์มากกว่าอีกฝักฝ่ายหนึ่งจะกลับมาเป็นกลางมากขึ้นและแข่งขันกันอย่างเสรีและเป็นธรรมภายใต้กติกานี้ร่วมกัน ประการที่สอง คืนความปกติ เราอยู่กับรัฐธรรมนูญที่ผิดปกติ เราอยู่กับระบบการเมืองที่ผิดเพี้ยนมานานเกือบสองทศวรรษแล้ว ดังนั้นร่างรัฐธรรมนูญฉบับนี้ คือการคืนวามปกติให้กับสังคมการเมืองไทย 

ตลอดการประชุมวันนี้ เราได้ยินสมาชิกหลายท่านพูดว่า ข้อเสนอต่างๆ จะต้องประนีประนอม จะต้องคุยกันจะต้องเอามาพูดคุยกัน ร่างนี่ครับคือความพยายามของการประนีประนอมครับ ร่างนี้คือความพยายามที่จะนำสิ่งที่อยู่ข้างนอกสภาเสียงเรียกร้องที่อยู่ข้างนอกสภาเข้ามาพูดกันในสภาตามกลไกของสภา แต่เมื่อเอาเข้ามาเราก็ได้รับคำถามประชาชนกี่คนไปถามประชาชนจังหวัดนั้นจังหวัดนี้แล้วหรือยังเรา ก็ได้รับคำถามสุจริตหรือไม่ ล้มล้างการปกครองหรือเปล่า สุดโต่งมากไปไหม 

วันนี้ตลอดการประชุมเราได้ยินได้ฟังความคิดเห็นเรื่องที่กังวลใจกันว่า หากร่างรัฐธรรมนูญฉบับนี้ผ่านจะกระทบกับหลักการแบ่งแยกอำนาจ อำนาจจะรวมศูนย์อยู่ที่สภาผู้แทนราษฎร แต่เราไม่กังวลใจสภาพการรัฐธรรมนูญปัจจุบันที่อำนาจรวมศูนย์อยู่ที่ศาลรัฐธรรมนูญ อำนาจรวมศูนย์อยู่ที่วุฒิสภา อำนาจรวมศูนย์อยู่ที่องค์กรอิสระ หรือในอดีตที่ผ่านมาอำนาจรวมศูนย์อยู่ที่หัวหน้า คสช. ภายใต้มาตรา 44

สุดท้าย เรามีความกังวลใจกันหลายเรื่อง การออกแบบรัฐธรรมนูญแบบนี้สะท้อนถึงความไม่ไว้วางใจองค์กรอื่น ไม่ไว้วางใจวุฒิสภา เช่นเดียวกันแล้วถ้าร่างรัฐธรรมนูญฉบับนี้ถ้าผ่าน ท่านก็จะต้องไม่ตั้งคำถามเหมือนกันว่า ทำไมต้องมาระแวงสภาผู้แทนราษฎรที่มาจากการเลือกตั้ง 

สุดท้ายขอความสนับสนุนจากเพื่อนสมาชิกทั้งสภาผู้แทนราษฎรและวุฒิสภาทุกท่าน มาร่วมกันลงมติรับหลักการในวาระที่หนึ่งครับ มาร่วมกันเปิดประตูแห่งความหวัง เปิดประตูแห่งการปฏิรูป เปิดประตูแห่งการสร้างพื้นที่ปลอดภัยตามระบบ เพื่อแก้ไขปัญหาร่วมกัน เปิดประตูแห่งการแสวงหาฉันทามติ