ก้าวไกล ปฏิรูปโทษ “หมิ่น” ทั้งระบบ ย้าย 112 ออกจากหมวด “ความมั่นคง”

ในช่วงที่การดำเนินคดีแก่ผู้ชุมนุมบนท้องถนนเป็นไปอย่างต่อเนื่องนับตั้งแต่ช่วงปลายปี 2563 มีนักกิจกรรมอย่างน้อย 4 คนถูกคุมขังอีกครั้งเมื่อวันที่ 9 กุมภาพันธ์ 2564 ด้วยข้อหาหมิ่นประมาทพระมหากษัตริย์หรือตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 112  อย่างน้อยสิ่งที่เราได้เห็นคือการเมืองในสภาได้เริ่มมีการขยับท่าทีเพื่อตอบรับข้อเรียกร้องของผู้ชุมนุมมากขึ้น
เมื่อวันที่ 10 กุมภาพันธ์ 2564 พรรคก้าวไกล นำโดยพิธา ลิ้มเจริญรัตน์และสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ได้เสนอร่างแก้ไขกฎหมายเกี่ยวกับการคุ้มครองเสรีภาพในการแสดงออกจำนวน 5 ฉบับ โดยหนึ่งในนั้นคือ ร่าง พ.ร.บ. แก้ไขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายอาญา (ฉบับที่…) พ.ศ. … ที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับการแก้ไขความผิดฐานหมิ่นประมาทหลายมาตรา ไม่ว่าจะเป็นการเสนอยกเลิกมาตรา 112 เดิมและเสนอให้กำหนดหมวดใหม่ขึ้นมาที่ว่าด้วยเรื่องพระเกียรติของพระมหากษัตริย์โดยเฉพาะ และการยกเลิกโทษจำคุกสำหรับความผิดดูหมิ่นและหมิ่นประมาท ทั้งในบุคคลธรรมดา เจ้าพนักงาน และศาล เป็นต้น
๐ ข้อเสนอแก้ไขมาตรา 112 ฉบับก้าวไกล
เดิมมาตรา 112 ถูกบัญญัติอยู่ในลักษณะ 1 ที่ว่าด้วยความผิดเกี่ยวกับความมั่นคงแห่งราชอาณาจักร หมวด 1 ความผิดต่อองค์พระมหากษัตริย์ พระราชินี รัชทายาท และผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ร่างฉบับพรรคก้าวไกลเสนอให้กำหนดลักษณะความผิดขึ้นใหม่เป็น “ลักษณะ 1/2 ความผิดเกี่ยวกับพระเกียรติของพระมหากษัตริย์ พระราชินี รัชทายาท และเกียรติยศของผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์” เพื่อกำหนดความผิดเกี่ยวกับชื่อเสียงของพระมหากษัตริย์ ราชินี รัชทายาทและผู้สำเร็จราชการแทนโดยเฉพาะ แยกประเภทออกจากเรื่องความมั่นคงแห่งราชอาณาจักร
อย่างไรก็ตาม แม้ในร่างฯของพรรคก้าวไกลจะเสนอให้ยกเลิกมาตรา 112 ออกทั้งมาตรา แต่ฐานความผิดเกี่ยวกับหมิ่นประมาทพระมหากษัตริย์ก็ไม่ได้หายไปไหน เพียงแต่ถูกเขียนขึ้นใหม่ โดยแบ่งเป็นสองมาตราแยกระหว่างความผิดฐานหมิ่นประมาท ดูหมิ่น หรือแสดงความอาฆาตมาดร้ายต่อพระมหากษัตริย์ กับการกระทำต่อพระราชินี รัชทายาท หรือผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ 
ในส่วนของอัตราโทษนั้น การกระทำความผิดฐานหมิ่นประมาทพระมหากษัตริย์ยังเป็นฐานความผิดที่กำหนดโทษไว้สูงที่สุด และเป็นเพียงฐานความผิดเดียวในเรื่องการหมิ่นประมาทที่ยังคงโทษจำคุกไว้อยู่ เพื่อเป็นการคุ้มครองพระเกียรติของพระมหากษัตริย์ในฐานะประมุขของรัฐ และของพระราชินี รัชทายาท รวมทั้งผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์เหนือกว่าประชาชนทั่วไป เพียงแต่กำหนดอัตราโทษจำคุกให้ต่ำกว่าที่กฎหมายเดิมกำหนดไว้ คือ จำคุกไม่เกินหนึ่งปี หรือปรับไม่เกิน 300,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ สำหรับการหมิ่นประมาทพระมหากษัตรย์และจำคุกไม่เกินหกเดือน หรือปรับไม่เกิน 200,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ สำหรับการหมิ่นประมาทพระราชินี รัชทายาท หรือผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ รวมถึงไม่มีโทษขั้นต่ำเพื่อให้ศาลสามารถดุลพินิจเพื่อพิจารณาลงโทษให้ได้สัดส่วนกับการกระทำ
นอกจากนี้ ยังได้เสนอให้เพิ่มบทยกเว้นความผิดและบทยกเว้นโทษเหมือนกับกรณีหมิ่นประมาทบุคคลธรรมดา กำหนดให้การแสดงความคิดเห็นโดยสุจริต เพื่อรักษาไว้ซึ่งการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข เพื่อธำรงไว้ซึ่งรัฐธรรมนูญ หรือเพื่อประโยชน์สาธารณะ ไม่มีความผิด และกำหนดให้ผู้กระทำความผิดไม่ต้องรับโทษ สำหรับกรณีที่สามารถพิสูจน์ได้ว่าข้อที่หาว่าเป็นความผิดนั้นเป็นความจริงและเป็นประโยชน์แก่ประชาชน
และเพื่อเป็นการป้องกันไม่ให้นำมาตรา 112 มาใช้เป็นเครื่องมือในการกลั่นแกล้งฝ่ายตรงข้ามทางการเมืองก็ได้มีการเสนอให้ สำนักพระราชวังเป็นผู้ร้องทุกข์ และให้ถือว่าเป็นผู้เสียหายในความผิดลักษณะนี้ทั้งหมดและห้ามมิให้ระบุพระปรมาภิไธย พระนามาภิไธยนาม หรือข้อความใดอันแสดงหรืออนุมานได้ว่าพระมหากษัตริย์ พระราชินี รัชทายาท หรือผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์เป็นคู่กรณีหรือคู่ความ ให้ระบุสำนักพระราชวังเป็นคู่กรณีหรือคู่ความ เพื่อเป็นการรักษาชื่อเสียงของพระมหากษัตริย์ พระราชินี รัชทายาท หรือผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์
กฎหมายเดิม ร่างกฎหมายฯของพรรคก้าวไกล
๐ อยู่ในกฎหมายอาญาลักษณะ 1 ว่าด้วยความผิดเกี่ยวกับความมั่นคงแห่งราชอาณาจักร
๐ เพิ่ม ลักษณะ 1/2 ความผิดเกี่ยวกับพระเกียรติของพระมหากษัตริย์ พระราชินี รัชทายาท และเกียรติยศของผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์
๐ มาตรา 112 ผู้ใดหมิ่นประมาท ดูหมิ่น หรือแสดงความอาฆาตมาดร้าย พระมหากษัตริย์ พระราชินี รัชทายาท หรือผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์  ระวางโทษจำคุกตั้งแต่สามปีถึงสิบห้าปี
๐ ยกเลิก มาตรา 112 เดิม
๐ แยกฐานความผิดระหว่างพระมหากษัตริย์ ออกจาก พระราชินี/ รัชทายาท/ผู้สำเร็จราชการแทน โดยการเพิ่ม
มาตรา 135/5 ผู้ใดหมิ่นประมาท ดูหมิ่น หรือแสดงความอาฆาตมาดร้ายพระมหากษัตริย์ ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกินหนึ่งปี หรือปรับไม่เกินสามแสนบาท หรือทั้งจำทั้งปรับ และ
มาตรา 135/6 ผู้ใดหมิ่นประมาท ดูหมิ่น หรือแสดงความอาฆาตมาดร้ายพระราชินี รัชทายาท หรือผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกินหกเดือน หรือปรับไม่เกินสองแสนบาท หรือทั้งจำทั้งปรับ
– 
๐ เพิ่มบทยกเว้นความผิด
มาตรา 135/7 ผู้ใดติชม แสดงความคิดเห็น หรือแสดงข้อความใดโดยสุจริต เพื่อรักษาไว้ซึ่งการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข เพื่อธำรงไว้ซึ่งรัฐธรรมนูญ หรือเพื่อประโยชน์สาธารณะ ผู้นั้นไม่มีความผิดตามมาตรา 135/5 และมาตรา 135/6
 
๐ เพิ่มบทยกเว้นโทษ
มาตรา 135/8 ความผิดฐานในลักษณะนี้ ถ้าผู้ถูกกล่าวหาว่ากระทำความผิดพิสูจน์ได้ว่าข้อที่หาว่าเป็นความผิดนั้นเป็นความจริง ผู้นั้นไม่ต้องรับโทษ
                  แต่ห้ามมิให้พิสูจน์ ถ้าข้อที่กล่าวหาว่าเป็นความผิดนั้นเป็นเรื่องความเป็นอยู่ส่วนพระองค์หรือความเป็นอยู่ส่วนตัว แล้วแต่กรณี และการพิสูจน์จะไม่เป็นประโยชน์แก่ประชาชน 
 
๐ กำหนดผู้ร้องทุกข์ขึ้นใหม่
มาตรา 135/9 ความผิดในลักษณะนี้เป็นความผิดอันยอมความได้
ให้สำนักพระราชวังเป็นผู้ร้องทุกข์ และให้ถือว่าเป็นผู้เสียหายในความผิดเกี่ยวกับพระเกียรติของพระมหากษัตริย์ พระราชินี รัชทายาท และเกียรติยศของผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์
ในกรณีทั้งปวงเกี่ยวกับความผิดเกี่ยวกับพระเกียรติของพระมหากษัตริย์ พระราชินี รัชทายาท และเกียรติยศของผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ห้ามมิให้ระบุพระปรมาภิไธย พระนามาภิไธย นาม หรือข้อความใดอันแสดงหรืออนุมานได้ว่าพระมหากษัตริย์ พระราชินี รัชทายาท หรือผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์เป็นคู่กรณีหรือคู่ความ ให้ระบุสำนักพระราชวังเป็นคู่กรณีหรือคู่ความ
๐ เพิ่มหมวดใหม่สำหรับประมุขต่างประเทศ-ผู้แทนรัฐ 
ร่างของพรรคก้าวไกลได้เสนอให้มีการบัญญัติลักษณะความผิดขึ้นใหม่แยกออกจากหมวดความมั่นคงเป็น “ลักษณะ 1/3 ความผิดเกี่ยวกับเกียรติยศของประมุขแห่งรัฐหรือผู้แทนรัฐต่างประเทศ” และย้ายความผิดฐานหมิ่นประมาท ดูหมิ่น หรือแสดงความอาฆาตมาดร้ายราชาธิบดี ราชินี ราชสามี รัชทายาท หรือประมุขแห่งรัฐต่างประเทศหรือผู้แทนรัฐต่างประเทศซึ่งได้รับแต่งตั้งให้มาสู่พระราชสำนัก ตามมาตรา 133 และมาตรา 134 ที่เดิมถูกบัญญัติอยู่ใน ลักษณะ 1 ที่ว่าด้วยความผิดเกี่ยวกับความมั่นคงแห่งราชอาณาจักร หมวด 4 ความผิดต่อสัมพันธไมตรีกับต่างประเทศ ให้ไปอยู่ในลักษณะดังกล่าว
ทั้งนี้ เพื่อเป็นการปรับโครงสร้างของบทบัญญัติให้สอดคล้องกับความผิดเกี่ยวกับพระเกียรติของพระมหากษัตริย์ โดยฐานความผิดยังคงเดิมแต่ยกเลิกโทษจำคุกให้เหลือเพียงโทษปรับ และเพิ่มบทยกเว้นความผิดและบทยกเว้นโทษสำหรับขึ้นมาใหม่
 
ฐานความผิด 
    กฎหมายเดิม
ร่างกฎหมายฯของ
พรรคก้าวไกล
 
๐ อยู่ในกฎหมายอาญาลักษณะ 1 ว่าด้วยความผิดเกี่ยวกับความมั่นคงแห่งราชอาณาจักร
๐ เพิ่ม ลักษณะ 1/3 ความผิดเกี่ยวกับเกียรติยศของประมุขแห่งรัฐหรือผู้แทนรัฐต่างประเทศ 
๐ ผู้ใดหมิ่นประมาท ดูหมิ่น หรือแสดงความอาฆาตมาดร้ายราชาธิบดี ราชินี ราชสามี รัชทายาท หรือประมุขแห่งรัฐต่างประเทศ 
๐ มาตรา 133 กำหนดโทษไว้ที่ 
จำคุกตั้งแต่หนึ่งปีถึงเจ็ดปี
หรือปรับตั้งแต่สองหมื่นบาทถึงหนึ่งแสนสี่หมื่นบาท หรือทั้งจำทั้งปรับ
๐ มาตรา 135/10 กำหนดโทษไว้ที่ปรับไม่เกินหนึ่งแสนสี่หมื่นบาท
๐ ผู้ใดหมิ่นประมาท ดูหมิ่น หรือแสดงความอาฆาตมาดร้ายผู้แทนรัฐ ต่างประเทศซึ่งได้รับแต่งตั้งให้มาสู่พระราชสำนัก 
๐ มาตรา 134 กำหนดโทษไว้ที่
จำคุกตั้งแต่หกเดือนถึงห้าปี หรือ
ปรับตั้งแต่หนึ่งหมื่นบาทถึงหนึ่งแสนบาท หรือทั้งจำทั้งปรับ
๐ มาตรา 135/11 กำหนดโทษไว้ที่ปรับไม่เกินหนึ่งแสนบาท
๐ บทยกเว้นความผิด
 
๐ เพิ่ม 
มาตรา 135/12 ผู้ใดติชม แสดงความคิดเห็น หรือแสดงข้อความใดโดยสุจริต เพื่อธำรงไว้ซึ่งรัฐธรรมนูญ หรือเพื่อประโยชน์สาธารณะ ผู้นั้นไม่มีความผิดตามมาตรา ๑๓๕/๑๐ และมาตรา ๑๓๕/๑๑ 
๐ บทยกเว้นโทษ
 
๐ เพิ่ม 
มาตรา 135/13 ความผิดฐานในลักษณะนี้ ถ้าผู้ถูกกล่าวหาว่ากระทำความผิดพิสูจน์ได้ว่า  ข้อที่หาว่าเป็นความผิดนั้นเป็นความจริง ผู้นั้นไม่ต้องรับโทษ
              แต่ห้ามมิให้พิสูจน์ ถ้าข้อที่กล่าวหาว่าเป็นความผิดนั้นเป็นเรื่องความเป็นอยู่ส่วนพระองค์หรือความเป็นอยู่ส่วนตัว แล้วแต่กรณี และการพิสูจน์จะไม่เป็นประโยชน์แก่ประชาชน
๐ หมิ่นประมาท คนธรรมดา-เจ้าพนักงาน-ศาล ให้เลิกโทษจำคุกเหลือแต่โทษปรับ
เพื่อเป็นการยืนยันหลักการว่า ประชาชนควรมีสิทธิเสรีภาพในการความคิดเห็นได้อย่างอิสระเท่าที่ไม่กระทบต่อบุคคลอื่นตามหลักสิทธิมนุษยชนสากลและหลักสิทธิเสรีภาพในระบอบประชาธิปไตย ให้คนรู้สึกปลอดภัยท่ีจะแสดงความคิดเห็นและป้องกันไม่ให้การแสดงความคิดเห็นในกรณีใดๆ ต้องถูกลงโทษขั้นรุนแรงด้วยการจำกัดเสรีภาพขั้นสูงสุดอย่างการจำคุก พรรคก้าวไกลจึงเสนอให้ยกเลิกโทษจำคุกและเหลือเพียงโทษปรับในความผิดดังต่อไปนี้ ฐานดูหมิ่นหรือหมิ่นประมาทบุคคลธรรมดา (มาตรา 326,328,393) ดูหมิ่นเจ้าพนักงาน (มาตรา 136) และดูหมิ่นศาลหรือผู้พิพากษา (มาตรา 198) 
ฐานความผิด
 
อัตราโทษตามกฎหมายเดิม อัตราโทษใหม่ตามร่างฯฉบับพรรคก้าวไกล
๐ มาตรา 136 ผู้ใดดูหมิ่นเจ้าพนักงานซึ่งกระทำการตามหน้าที่ หรือเพราะได้กระทำการตามหน้าที่ 
๐ จำคุกไม่เกินหนึ่งปี หรือปรับไม่เกินสองหมื่นบาท หรือทั้งจำทั้งปรับ
๐ ปรับไม่เกินสองหมื่นบาท

๐ มาตรา 198 ผู้ใดดูหมิ่นศาลหรือผู้พิพากษาในการพิจารณาหรือพิพากษาคดี หรือ กระทำการขัดขวางการพิจารณาหรือพิพากษาของศาล
๐ จำคุกตั้งแต่หนึ่งปีถึงเจ็ดปีหรือปรับตั้งแต่สองหมื่นบาทถึงหนึ่งแสนสี่หมื่นบาท หรือทั้งจำทั้งปรับ ๐ ปรับตั้งแต่สองหมื่นบาทถึงหนึ่งแสนสี่หมื่นบาท

๐ มาตรา 326 ผู้ใดใส่ความผู้อื่นต่อบุคคลที่สาม โดยประการที่น่าจะทำให้ผู้อื่นนั้น เสียชื่อเสียง ถูกดูหมิ่น หรือถูกเกลียดชัง ผู้นั้นกระทำความผิดฐานหมิ่นประมาท 
๐ จำคุกไม่เกินหนึ่งปี หรือปรับไม่เกินสองหมื่นบาท หรือทั้งจำทั้งปรับ ๐ ปรับไม่เกินสองหมื่นบาท
๐ มาตรา 328 ถ้าความผิดฐานหมิ่นประมาทได้กระทำโดยการโฆษณาด้วยเอกสาร ภาพวาด ภาพระบายสี ภาพยนตร์ ภาพหรือตัวอักษรที่ทำให้ปรากฏไม่ว่าด้วยวิธีใด ๆแผ่นเสียง หรือสิ่งบันทึกเสียง บันทึกภาพ หรือบันทึกอักษร กระทำโดยการกระจายเสียง หรือการกระจายภาพ หรือโดยกระทำการป่าวประกาศด้วยวิธีอื่น
๐ จำคุกไม่เกินสองปีและปรับไม่เกินสองแสนบาท
๐ ปรับไม่เกินสองแสนบาท
๐ มาตรา 393 ผู้ใดดูหมิ่นผู้อื่นซึ่งหน้าหรือด้วยการโฆษณา 
๐ จำคุกไม่เกินหนึ่งเดือน หรือปรับไม่เกินหนึ่งหมื่นบาทหรือทั้งจำทั้งปรับ ๐ ปรับไม่เกินหนึ่งหมื่นบาท