เลือกตั้ง 62 : กาบัตรครั้งเดียวได้ ส.ส. เขต ส.ส.บัญชีรายชื่อ และนายกฯ

 

เข้าคูหากาบัตรเลือกตั้งครั้งเดียว เลือก ส.ส.แบบแบ่งเขต ส.ส.แบบบัญชีรายชื่อ และนายกรัฐมนตรี

คือ คำอธิบายการเลือกตั้ง 62 อย่างรวบรัดที่สุด

 

คลี่บัตรเลือกตั้ง 3 in 1 กาครั้งเดียวได้สามอย่าง

 

ระบบเลือกตั้งแบบจัดสรรปันส่วนผสม (MMA) ซึ่งมีลักษณะเด่นคือ “บัตรเลือกตั้งใบเดียว” ซึ่งทำการเลือกตั้ง ส.ส. แบบแบ่งเขตเลือกตั้งมีความสำคัญเหนือกว่า ส.ส. ระบบบัญชีรายชื่อ เพราะผู้สมัคร ส.ส. ในพื้นที่จะใกล้ชิดประชาชนมากกว่าพรรคการเมือง ยิ่งไปกว่านั้นหากพรรคใดได้ ส.ส. แบบแบ่งเขตจำนวนมาก ก็มีโอกาสจะได้ ส.ส. แบบบัญชีรายชื่อน้อยลงหรืออาจไม่ได้เลย ส่งผลให้พื้นที่เขตจึงสำคัญมากขึ้น โดยเฉพาะพรรคการเมืองที่มีฐานเสียงจำนวนมากที่บรรดาแกนนำพรรคอาจเลือกที่จะลงเป็นผู้สมัคร ส.ส. แบบแบ่งเขต เพื่อโอกาสในการเข้าสู่สภาที่มีความแน่นอนกว่า

 

สำหรับประชาชน โจทย์ในการเลือกตั้งปี 2562 มีความสลับซับซ้อน เพราะไม่ใช่แค่การที่ประชาชนเข้าคูหาเลือกผู้สมัคร ส.ส. แบ่งเขต แล้วนำคะแนนที่เลือกผู้สมัครของพรรคนั้นไปคิดที่นั่ง ส.ส. แบบบัญชีรายชื่อ แล้วให้ ส.ส. ทั้งหมดไปเลือกนายกรัฐมนตรี แต่การเข้าคูหากาบัตรเลือกตั้งตามกติกา คสช. คือ การเลือก 1) ส.ส. แบ่งแบบเขต 2) ส.ส. บัญชีรายชื่อ และ 3) ว่าที่นายกรัฐมนตรีที่พรรคการเมืองเสนอ ดังนั้นบัตรเลือกตั้งใบเดียวและกาครั้งเดียวจะส่งผลกระทบสำคัญถึงสามประการ

 

ด้วยลักษณะบัตรเลือกตั้งแบบ 3 in 1 ประชาชนผู้มีสิทธิเลือกตั้งจึงต้องคิดซับซ้อนมากกว่าความชื่นชอบในตัวผู้สมัคร ส.ส. แบบแบ่งเขต เพราะการคิดแค่ชั้นเดียว อาจส่งผลกระทบ เช่น ได้นายกฯ ที่ไม่ได้มาจากการเลือกตั้ง ได้พลเอกประยุทธ์เป็นนายกฯ อีกสมัย หรือ ได้พรรคการเมืองที่สนับสนุนการสืบทอดอำนาจของ คสช.

 

บัตรเลือกตั้ง 350 แบบ สร้างอุปสรรคให้พรรคการเมือง และความสับสนให้ประชาชน

 

การเลือกตั้งในปี 2562 มีจำนวน 350 เขตเลือกตั้ง และมีบัตรเลือกตั้งจำนวน 350 รูปแบบ นั้นเพราะ พ.ร.ป.ว่าด้วยการเลือกตั้ง ส.ส. มาตรา 48 กำหนดให้ผู้สมัคร ส.ส. รับหมายเลขประจำตัวผู้สมัครเรียงตามลำดับเลขที่ของหลักฐานการรับสมัครรับเลือกตั้งประจำเขตเลือกตั้ง หมายถึงผู้สมัครคนใดมาสมัครเป็นคนแรกของเขตเลือกตั้งนั้นๆ ก็จะได้หมายเลข 1 และจะไล่ลำดับไปเรื่อยๆ จนถึงผู้สมัครคนสุดท้ายของเขตเลือกตั้งนั้น 

 

ตัวอย่างบัตรเลือกตั้งตามข้อเสนอของพล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา หัวหน้าคสช.และนายกรัฐมนตรี

 

ดังนั้นบัตรเลือกตั้งใบเดียวแต่มีถึง 350 รูปแบบ ใน 350 เขตเลือกตั้ง จะส่งผลให้พรรคการเมืองต่างๆ พบอุปสรรคในการหาเสียงในระดับประเทศ เพราะแต่ละเขตเลือกตั้งพรรคการเมืองจะได้หมายเลขที่กระจัดกระจาย และยังส่งผลให้ประชาชนผู้มีสิทธิเลือกตั้งจำหมายเลขผู้สมัครของแต่ละพรรคสับสน เพราะหากประชาชนเดินทางข้ามเขตเลือกตั้งก็จะพบกับหมายเลขของผู้สมัครพรรคเดียวกันที่แตกต่างกันซึ่งอาจนำไปสู่การลงคะแนนที่ผิดพลาดได้ 

 

คสช. เสนอตัดโลโก้ + ชื่อพรรคจากบัตรเลือกตั้ง อาจเอื้อประโยชน์ให้พรรคการเมืองบางพรรค?

 

นอกจากนี้ ข้อเสนอของพลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชา หัวหน้า คสช. ที่เสนอให้บัตรเลือกตั้งเหลือเพียงหมายเลขและช่องกาบัตร โดยไม่มีโลโก้ของพรรคการเมืองและชื่อพรรคการเมือง ซึ่งอ้างเหตุผลเรื่องปัญหาการขนส่งบัตรเลือกตั้งในกรณีหน่วยเลือกตั้งนอกราชอาณาจักร เพราะบัตรเลือกตั้งมีจำนวนถึง 350 รูปแบบ ซึ่งข้อเสนอดังกล่าวเป็นการย้ำชัดถึงความต้องการของ คสช. ที่ต้องการลดความสำคัญของพรรคการเมืองลง และทำให้การเลือกตั้งครั้งนี้สร้างความสับสนให้กับประชาชนผู้มีสิทธิเลือกตั้ง 

 

บัตรเลือกตั้งสหราชอาณาจักร

 

ทั้งนี้ ข้อเสนอดังกล่าวถูกวิจารณ์ว่าอาจขัดต่อเจตนารมย์ของรัฐธรรมนูญที่ให้ความสำคัญกับพรรคการเมืองซึ่งผู้สมัคร ส.ส. ต้องเป็นสมาชิกพรรคการเมือง และอาจเอื้อประโยชน์ให้กับพรรคการเมืองบางพรรคที่ดูดอดีต ส.ส. จากพรรคที่ได้รับความนิยมประชาชน ซึ่งการไม่ระบุชื่อพรรคและโลโก้อาจทำให้ประชาชนเข้าใจว่าอดีต ส.ส. ยังคงสังกัดพรรคเดิมได้ 

 

ความสำคัญของข้อมูลบนบัตรเลือกตั้ง

 

ความซับซ้อนของโจทย์การเลือกตั้ง 62 ที่การกาบัตรเลือกตั้งครั้งเดียวมีจุดมุ่งหมายสามประการ คือ 1) เลือก ส.ส. แบ่งเขต 2) เลือก ส.ส. บัญชีรายชื่อ และ 3) เลือกนายกฯ ทำให้บัตรเลือกตั้งมีความสำคัญมากที่จะต้องให้ข้อมูลอย่างครบถ้วนเพื่อเอื้ออำนวยต่อการสร้างความเข้าใจให้แก่ประชาชนผู้มีสิทธิเลือกตั้ง ดังนั้นในการเลือกตั้งปี 2562 นอกจากหมายเลขผู้สมัครในบัตรเลือกตั้งยังจำเป็นต้องมี 1) ชื่อพรรคการเมือง 2) สัญลักษณ์ของพรรคการเมือง 3) ชื่อผู้สมัคร และ 4) ชื่อผู้ที่พรรคการเมืองเสนอเป็นนายกฯ

 

ข้อมูลเชิงวิชาการ ระบุว่า ข้อมูลเพิ่มเติมบนบัตรเลือกตั้งจะเป็นทางลัดประกอบการตัดสินใจขั้นสุดท้ายของประชาชนผู้มีสิทธิเลือกตั้งและช่วยสนับสนุนความเข้าใจในการเลือกของประชาชน เช่น ภาพของผู้สมัครรับเลือกตั้ง ซึ่งจะเป็นประโยชน์ต่อประชาชนที่ไม่สามารถอ่านหนังสือได้ ข้อมูลพื้นฐานของผู้สมัคร ก็เป็นอีกหนึ่งตัวช่วยแก่ประชาชนในการตัดสินใจ เพราะประชาชนจะรู้สึกมีความใกล้ชิดกับผู้สมัครด้วยข้อมูล ประเภทโครงการหรือกิจกรรมที่ผู้สมัครเคยทำ หรือกลุ่มทางสังคมที่ผู้สมัครสังกัด หรือพรรคการเมืองที่ผู้สมัครสังกัดด้วย 

 

 

บัตรเลือกตั้งประธานาธิบดีอินโดนีเซียปี 2557

 

ปัจจุบันในหลายประเทศทั่วโลกมีการนำภาพของผู้สมัคร ชื่อพรรคการเมืองที่ผู้สมัครสังกัด และสัญลักษณ์ของพรรคการเมืองในการเอื้ออำนวยการออกเสียงของประชาชนที่มีประสบการณ์การเลือกตั้งน้อย ในกรณีของประชาชนที่ไม่สามารถอ่านหนังสือออกก็จะระบุผู้สมัครที่ต้องการเลือกหรือพรรคการเมืองได้จากการจดจำภาพหรือสัญลักษณ์บนบัตรเลือกตั้งอย่างไม่ต้องพึ่งพาความช่วยเหลือของเจ้าหน้าที่ ซึ่งเป็นที่มาของข้อถกเถียงเรื่องความโปร่งใส รวมทั้งยังช่วยลดความผิดพลาดในการออกเสียงของประชาชน