เมื่อวันที่ 31 กรกฎาคม 2560 พ.ร.บ.การจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ และ พ.ร.บ.แผนและขั้นตอนการปฏิรูปประเทศ ประกาศใช้เท่ากับเป็นการนับหนึ่งอย่างเป็นทางการ สำหรับการเริ่มการจัดทำร่างยุทธศาสตร์ชาติที่จะมีผลผูกพันกับคนไทยทั้งประเทศไปอีก 20 ปี และถือว่าเป็นการจัดทำร่างแผนการปฏิรูปประเทศครั้งที่สาม หลังจากสภาปฏิรูปแห่งชาติ (สปช.) และสภาขับเคลื่อนการปฏิรูปประเทศ (สปท.) เคยทำมาก่อนแล้วสองครั้ง ทั้งสองด้านคือยุทธศาสตร์ชาติและการปฏิรูปประเทศ
“ร่างยุทธศาสตร์ชาติ” จะมีคณะกรรมการยุทธศาสตร์ชาติจำนวน 35 คนเป็นผู้ดูแล โดยคณะกรรมการยุทธศาสตร์ชาติสามารถแต่งตั้งคณะกรรมการจัดทำร่างยุทธศาสตร์ชาติ จำนวนกี่คณะก็ได้เพื่อทำหน้าที่จัดทำร่างยุทธศาสตร์ชาติในด้านต่างๆ เมื่อร่างยุทธศาสตร์ชาติเสร็จสิ้น ให้คณะกรรมการยุทธศาสตร์ชาติ เสนอต่อคณะรัฐมนตรี (ครม.) ให้พิจารณา และให้คณะรัฐมนตรีเสนอต่อสภานิติบัญญัติแห่งชาติ (สนช.) เพื่อลงมติเห็นชอบหรือไม่เห็นชอบร่างยุทธศาสตร์ชาติ
“ร่างแผนการปฏิรูปประเทศ” จะจัดทำโดยคณะกรรมการปฏิรูปประเทศ ซึ่งจะถูกแต่งตั้งจากคณะรัฐมนตรีอย่างน้อย 10 คณะเพื่อร่างแผนการปฏิรูปประเทศในด้านต่างๆ ทั้งนี้เมื่อร่างแผนการปฏิรูปประเทศเสร็จแล้วจะต้องนำให้คณะกรรมการยุทธศาสตร์ชาติพิจารณาเพื่อให้สอดคล้องกับร่างยุทธศาสตร์ชาติ จากนั้นคณะกรรมการยุทธศาสตร์ชาติจะส่งร่างแผนการปฏิรูปประเทศให้ครม.เห็นชอบ เมื่อครม.เห็นชอบแล้วให้รายงานให้ สนช.รับทราบ
ร่างเอกสารสองฉบับข้างต้นกำลังจะเกิดขึ้นในอนาคตต้องทำไปคู่ขนานกัน โดยร่างยุทธศาสตร์ชาติจะเป็นแผนหลัก ร่างแผนการปฏิรูปประเทศจะต้องสอดคล้องกับแผนหลัก ซึ่งก่อนที่ร่างทั้งสองฉบับจะถูกนำไปบังคับใช้กับหน่วยงานรัฐทุกหน่วยต้องผ่านการพิจารณาของคณะกรรมการยุทธศาสตร์ชาติ ครม และสนช. สำหรับขั้นตอนการร่างแผนทั้งสองฉบับมีดังนี้
9 ขั้นตอนการจัดทำร่างยุทธศาสตร์ชาติ
1) ครม.จะแต่งตั้งกรรมการผู้ทรงคุณวุฒิจำนวนไม่เกิน 17 คน เพื่อรวมกับกรรมการยุทธศาสตร์ชาติโดยตำแหน่งอีก 17 คน เพื่อทำหน้าที่เป็นคณะกรรมการยุทธศาสตร์ชาติ โดยต้องแต่งตั้งให้เสร็จภายใน 30 วัน นับแต่พ.ร.บ.การจัดทำร่างยุทธศาสตร์ชาติ ประกาศใช้
2) คณะกรรมการยุทธศาสตร์ชาติจะแต่งตั้งคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติด้านต่างๆ ภายใน 30 วัน เพื่อจัดทำยุทธศาสตร์ชาติด้านต่างๆ นับแต่แต่งตั้งคณะกรรมการยุทธศาสตร์ชาติเสร็จแล้ว
3) คณะกรรมการจัดทำร่างยุทธศาสตร์ชาติจะต้องจัดทำร่างยุทธศาสตร์เบื้องต้นให้เสร็จภายใน 120 วัน นัับแต่แต่งตั้งคณะกรรมการจัดทำร่างยุทธศาสตร์ชาติเสร็จ โดยในการจัดทำให้ใช้ร่างยุทธศาสตร์ชาติที่คณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ ตามมติ ครม. เมื่อวันที่ 30 มิถุนายน 2558 เป็นหลักในการร่างยุทธศาสตร์ชาติ สำหรับการรับฟังความคิดเห็นประชาชนให้ถือว่าได้รับฟังแล้ว
4) สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติจัดรับฟังความคิดเห็น ภายใน 30 วัน หลังจากคณะกรรมการจัดทำร่างยุทธศาสตร์ชาติเบื้องต้นเสร็จแล้ว
5) คณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติจะแก้ไขเพิ่มเติมร่างยุทธศาสตร์ชาติให้สอดคล้องกับที่ได้รับฟังความคิดเห็นมาภายใน 45 วัน หลังจากได้รับฟังความคิดเห็นแล้ว
6) คณะกรรมการยุทธศาสตร์ชาติพิจารณาร่างยุทธศาสตร์ชาติ ภายใน 30 วัน นับแต่ได้รับร่างยุทธศาสตร์ชาติจากคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ
7) ครม.พิจารณาร่างยุทธศาสตร์ชาติ ภายใน 30 วัน นับแต่ได้รับร่างยุทธศาสตร์ชาติจากคณะกรรมการยุทธศาสตร์ชาติ
8) สนช. พิจารณาลงมติเห็นชอบหรือไม่เห็นชอบร่างยุทธศาสตร์ชาติ ภายใน 30 วัน นับแต่ได้รับร่างยุทธศาสตร์ชาติจากครม.
9) ถ้า สนช. ลงมติเห็นชอบร่างยุทธศาสตร์ชาติแล้ว ให้นายกนำขึ้นทูลเกล้าฯ ภายใน 10 วัน หาก สนช.ไม่เห็นชอบ ให้คณะกรรมการยุทธศาสตร์ชาติจัดทำร่างยุทธศาสตร์ชาติขึ้นใหม่หรือแก้ไขเพิ่มเติมภายใน 180 วัน นับตั้งแต่สนช.ไม่เห็นชอบ
จาก 9 ขั้นตอนในการจัดทำร่างยุทธศาสตร์ชาติ หากร่างฉบับนี้ไม่ถูกคว่ำเสียก่อนก็จะใช้เวลาไม่เกิน 30+30+120+45+30+30+30+30+10 = 355 วัน หรือเกือบ 1 ปีเต็ม ถ้าเรานับวันที่ 1 สิงหาคม 2560 เป็นวันประกาศใช้พ.ร.บ.การจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ นั่นหมายความว่าเราจะมียุทธศาสตร์ชาติที่กำหนดแผนการพัฒนาประเทศยาวถึง 20 ปี ในช่วงประมาณกลางปี 2561
9 ขั้นตอนการจัดทำร่างแผนการปฏิรูปประเทศ
1) ครม.ต้องแต่งตั้งคณะกรรมการปฏิรูปประเทศชุดต่างๆ อย่างน้อย 10 ชุด ให้เสร็จภายใน 15 วัน นับแต่วันที่พ.ร.บ.แผนและขั้นตอนการปฏิรูปประเทศ ประกาศใช้
2) ที่ประชุมร่วมของคณะกรรมการปฏิรูปประเทศชุดต่างๆ จะต้องกำหนดหลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขในการจัดทำร่างแผนการปฏิรูปประเทศให้เสร็จภายใน 30 วัน นับตั้งแต่ ครม.แต่งตั้งคณะกรรมการปฏิรูปประเทศเสร็จ
3) คณะกรรมการยุทธศาสตร์ชาติพิจารณาหลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขในการจัดทำร่างแผนการปฏิรูปประเทศ และให้ความเห็นชอบภายใน 15 วัน นับตั้งแต่ที่ประชุมร่วมคณะกรรมการปฎิรูปประเทศเสนอคณะกรรมการยุทธศาสตร์ชาติพิจารณา
4) คณะกรรมการปฏิรูปประเทศจะต้องจัดทำร่างแผนการปฏิรูปประเทศในด้านที่รับผิดชอบให้เสร็จภายใน 90 วัน นับแต่วันที่คณะกรรมการยุทธศาสตร์เห็นชอบหลักเกณฑ์การทำร่างแผนการปฏิรูปประเทศฯ
5) ที่ประชุมร่วมคณะกรรมการปฏิรูปประเทศพิจารณาให้ความเห็นชอบร่างแผนการปฏิรูปประเทศให้เสร็จภายใน 30 วัน นับแต่วันที่คณะกรรมการปฏิรูปประเทศเสนอร่างต่อที่ประชุมร่วมคณะกรรมการปฏิรูปประเทศ
6) คณะกรรมการยุทธศาสตร์ชาติ พิจารณาร่างแผนการปฏิรูปประเทศให้สอดคล้องกับยุทธศาสตร์ชาติ และแผนแม่บท ภายใน 30 วัน นับแต่วันที่ได้รับร่างจากที่ประชุมร่วมคณะกรรมการปฏิรูปประเทศ
7) ครม.พิจารณาให้ความเห็นชอบร่างแผนการปฏิรูปประเทศ ภายใน 30 วัน นับแต่คณะกรรมการยุทธศาสตร์ชาติเสนอ
8) เมื่อได้รับความเห็นชอบจากครม.และรายงานต่อรัฐสภาเพื่อรับทราบแล้ว
9) ให้ประกาศร่างแผนการปฏิรูปประเทศใช้ในราชกิจจานุเบกษาและใช้บังคับต่อไป
จาก 9 ขั้นตอนในการจัดทำร่างแผนและขั้นตอนการปฎิรูป ก็จะใช้เวลาไม่เกิน 15+30+15+90+30+30+30 = 240 วัน ซึ่งถ้าเปรียบเทียบกับระยะขั้นสูงสุดของการจัดทำร่างยุทธศาสตร์ชาติ คือ 325 วัน การจัดทำร่างแผนการปฏิรูปประเทศก็จะเสร็จก่อนร่างยุทธศาสตร์ชาติ แต่ต้องไม่ลืมว่าร่างแผนการปฏิรูปประเทศต้องสอดคล้องกับร่างยุทธศาสตร์ชาติ
ดังนั้นหากร่างยุทธศาสตร์ชาติยังร่างไม่เสร็จก็ไม่สามารถที่จะบอกได้ว่าร่างแผนการปฏิรูปจะสอดคล้องกับร่างยุทธศาสตร์ชาติหรือไม่ เว้นแต่มีการร่างยุทธศาสตร์ชาติไว้ก่อนแล้ว หรือการจัดทำร่างยุทธศาสตร์ชาติดำเนินไปรวดเร็วกว่าระยะเวลาที่กำหนด อย่างไรก็ตามระยะเวลาในการการดำเนินการจัดทำร่างแผนการปฎิรูปประเทศสามารถขยายระยะเวลาออกไปได้ โดยคณะกรรมการยุทธศาสตร์ชาติสามารถเสนอขอขยายระยะเวลาเพิ่มเติมต่อครม.ได้
