ร่างรัฐธรรมนูญใหม่ นวัตกรรมที่สุดยอดมาก

อาร์ม ตั้งนิรันดร
ผมยังจำได้ขึ้นใจ เมื่ออาจารย์บอกผมว่า "คำตอบของยูสุดยอดมาก… เพียงแต่ว่า คำถามของยูเป็นคำถามที่ผิดอะนะ"
อาจารย์ยังสอนผมว่า ก่อนจะเริ่มเถียงกับใคร ก่อนอื่นต้องพยายามเข้าใจเหตุผลที่สุดยอดที่สุดของเขาก่อน ถ้าคุณล้มเหตุผลนั้นไม่ได้ ก็กลับไปนอนพักก่อน คุณยังไม่พร้อมที่จะถกเถียง
ร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ที่เผยแพร่ในวันนี้ (22 สิงหาคม 2558) ผู้ร่างได้ยกร่างขึ้นด้วยความเหนื่อยยากแสนสาหัส ใช้งบประมาณในการร่างและรับฟังความเห็นไปไม่น้อย เพื่อตอบคำถามที่ว่า "จะต้องร่างรัฐธรรมนูญอย่างไร จึงจะแก้ปัญหาวิกฤติการเมืองไทยที่เรื้อรัง 10 กว่าปี ที่ผ่านมาได้"
ผู้ร่างมุ่งหมายที่จะเขียนร่าง รธน.ให้ใช้การได้จริง และใช้การได้ยาว จึงพยายามทำให้ร่าง รธน. สะท้อนโครงสร้างอำนาจที่แท้จริงในสังคมไทย ดึงเอาอำนาจทุกฝ่าย (ที่เป็นผู้เล่นจริง) เข้ามาถ่วงดุลกันในระบบทางการ ด้วยความคิดที่ว่า ปัญหาของร่าง รธน. ในอดีตนั้น อยู่ที่ว่าตัวร่าง รธน.ลายลักษณ์อักษร กับ รธน.ฉบับวัฒนธรรมไทย (โครงสร้างอำนาจที่แท้จริงในสังคม) มันต่างกันมากเกินไป เราร่างโดยลอกแบบมาจากฝรั่ง จึงไม่สะท้อนโครงสร้างอำนาจที่แท้จริงในการเมืองไทย ทำให้สุดท้ายมีผู้เล่นที่ต้องไปเล่นนอกระบบ ก่อความวุ่นวายจนนำไปสู่การรัฐประหารฉีก รธน.
ร่าง รธน. ฉบับใหม่ จึงออกแบบนวัตกรรมที่สุดยอดมาก เช่น ให้มีคณะกรรมการยุทธศาสตร์และการปรองดองแห่งชาติ ซึ่งผมเข้าใจว่าท่านได้ไอเดียมาจากคณะกรรมการโปลิตบูโรของจีน คอยกำกับดูแลการปฏิรูปในช่วงแรก และมีบทบาทสั่งการในเวลาเกิดวิกฤติการเมือง เรียกว่าต่อไปไม่มีความจำเป็นต้องลากรถถังมาฉีก รธน. ให้เป็นข่าวหน้าหนึ่งที่ต่างประเทศ เพราะผู้ใหญ่ตัวจริงในบ้านเมืองล้วนอยู่ในกรรมการชุดนี้ครบหมดแล้ว
มายาคติของนักกฎหมายส่วนหนึ่ง คือเชื่อด้วยความสุจริตใจว่า ร่าง รธน. 1 ฉบับ ถ้าร่างให้ดี จะสามารถแก้ปัญหาการเมืองทั้งหมดของประเทศได้
จึงพาเรายิ่งเข้ารกเข้าพง พาให้สังคมวนเถียงกันว่า ร่างนี้เป็นประชาธิปไตยหรือไม่ เถียงวนกันอยู่ตรงนี้ ฝ่ายหนึ่งบอกว่า ถ้า ร่าง รธน. แบบเดิม (ประชาธิปไตยแบบฝรั่ง) ก็จะพาวนกลับมาที่เดิม (นักการเมืองโกง ทหารปฏิวัติ ร่างกันใหม่) อีกฝ่ายก็บอกว่า คุณไม่เห็นหัวประชาชน คุณไม่เข้าใจว่าโครงสร้างการเมืองไทยมันเปลี่ยนไปแล้วเพราะคนข้างล่างได้เข้ามามีส่วนในระบบเลือกตั้ง ร่างแบบนี้นี่แหละจะนำไปสู่ความขัดแย้ง
ผมเหนื่อยที่จะเถียงวนอยู่อย่างนี้ ส่วนตัวอดคิด (เงียบๆ) ไม่ได้ว่า รธน. อาจไม่ใช่และไม่อาจเป็นยาบำบัดสรรพโรค แผ่นกระดาษแผ่นหนึ่งไม่ได้วิเศษเสียขนาดนั้น แม้ว่าปัญญาชนของไทยจะศรัทธา (จนเข้าขั้นงมงาย) กับคุณวิเศษของรธน. เมื่อรำไม่ดีก็โทษว่า รธน.เขียนไม่ดี ตบตีกันจนพังก็บอกว่า ปัญหาอยู่ที่ รธน.
ประเทศเจริญแล้วอื่นๆ เขาร่าง รธน.กันสั้นๆ และเป็นนามธรรมอย่างยิ่ง ส่วนที่เหลือเป็นการพัฒนาแนวคิด รธน. โดยศาลที่คอยตรวจสอบถ่วงดุลกับองค์กรต่างๆ ในระดับที่เหมาะสม ค่อยๆ สร้าง "วัฒนธรรมการใช้ รธน." เพื่อคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพ ตำรา รธน. ส่วนใหญ่ ล้วนไม่ใช่เรื่องของการเอาตัวบทมาเรียง แต่เป็นเรื่องของการอภิปรายแนวคำวินิจฉัยของศาล และการดำเนินการในโลกแห่งความเป็นจริงของสถาบันการเมืองต่างๆ เราจึงไม่เคยเห็นฝรั่งจะล้ม รธน. แล้วตั้งกรรมการมาร่าง รธน. กันใหม่เพื่อได้ "ร่างที่สมบูรณ์สุดยอด" เพื่อ "แก้ปัญหาการเมืองของประเทศ"
ปัญหาพื้นฐานของการเมืองไทย เช่น ไม่รู้ว่าเพราะเหตุใด พรรค ปชป. จึงไม่เคยแข่งกันได้สูสีกับพรรคของคุณทักษิณ (ไม่มีประชาธิปไตยที่ไหนจะยั่งยืน ถ้ามีเพียงพรรคเดียวผูกขาดชนะเลือกตั้งมากกว่า 20 ปี), อยู่ที่ไม่รู้เพราะเหตุใด สถาบันการเมืองเราไม่เคยแข็งแรงเพียงพอที่จะตรวจสอบนักการเมือง (เคยจับใครเข้าคุกได้บ้าง) ฯลฯ
อย่างน้อยปัญหาข้างต้นที่พูดมา ผมไม่คิดว่าเป็นเรื่องที่ร่าง รธน. 1 ร่าง จะแก้ปัญหาได้ การเมืองแก้ด้วยการเมือง แก้ด้วยการสู้กันในระบบอย่างสมเหตุสมผล แก้ด้วยวัฒนธรรมการเมืองที่ดี แก้ด้วยวัฒนธรรมการใช้ รธน. ที่ดี แต่ไม่ได้แก้ด้วยการร่าง รธน. ให้สุดยอด
คำตอบของผู้ร่าง รธน. ฉบับใหม่ เรียกว่ามีความคิดสร้างสรรค์ยิ่งกว่า รธน. ฉบับใดๆ ในอดีต เรียกได้ว่าเป็นนวัตกรรมที่สุดยอดมาก ผมพอเข้าใจเหตุผลที่สุดยอดของผู้ร่าง ดังได้อธิบายมา
เพียงแต่ผมอดคิดไม่ได้ว่า คำถามของยูเป็นคำถามที่ผิดอะนะ