เลือกตั้ง 66

การแก้ไขรัฐธรรมนูญถูกนำเสนอเป็นประเด็นสำคัญในนโยบายหาเสียงของหลายพรรค ก่อนการเลือกตั้ง 66 เมื่อผ่านการเลือกตั้งแล้วสส. ในสภาจึงต้องถูกทวงถามสิ่งที่เคยประกาศเอาไว้

ไม่ว่าจะหน้าตาเป็นอย่างไร แต่สิ่งที่รัฐบาลใหม่สามารถทำได้ในสภาวะไม่ปกติคือการเริ่มกระบวนการเขียนรัฐธรรมนูญใหม่และคืนอำนาจให้ประชาชนทันทีที่เงื่อนไขของ สว. หายไปจากสมการ เพื่อให้ประชาชนได้แสดงเจตจำนงอีกครั้งในสนามที่เป็นธรรมกับทุกฝ่าย

13 กรกฎาคม 2566 ที่ประชุมรัฐสภานัดประชุมพิจารณาผู้ที่จะดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีคนต่อไป โดยมีผู้อภิปรายจากทั้ง ส.ส. และ ส.ว.

ช่วงเวลาสี่ปีของสภาที่ผ่านมา ประเด็นการตัดอำนาจ ส.ว. แต่งตั้งเลือกนายกรัฐมนตรีได้รับการสนับสนุนอย่างกว้างขวาง แม้แต่อดีตพรรคร่วมรัฐบาลอย่างพรรคพลังประชารัฐ พรรคภูมิใจไทย พรรคประชาธิปัตย์ ก็เคยยกมือปิดสวิตช์ ส.ว. มาแล้วถึงสามครั้ง รวมถึงเคยเสนอร่างเพื่อตัดอำนาจ ส.ว. ของตนเองด้วย

8 กรกฎาคม 2566 เครือข่ายรณรงค์รัฐธรรมนูญ (Constitution Advocacy Alliance) จัดกิจกรรม “Con Next: ออกจากกะลาไปหารัฐธรรมนูญใหม่” มีการเชิญตัวแทนจากพรรคการเมืองเข้าร่วมแสดงความเห็นต่อบทบาทของรัฐสภาในการร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ และปิดท้ายด้วยการทำบันทึกข้อตกลงร่วมต่อการร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่โดยประชาชน

เครือข่าย Respect My Vote จัดงานเสวนา “เคารพผลเลือกตั้ง ฟังเสียงประชาชน” เพื่อพูดคุยถึงสถานการณ์ที่อาจจะเกิดขึ้นในวันเลือกนายกฯ รวมถึงเรียกร้องให้ ส.ส และส.ว. เคารพผลการเลือกตั้ง ด้วยการสนับสนุนแคนดิเดตนายกฯ ที่ได้รับเสียงข้างมากในสภาผู้แทนราษฏร

ภาคประชาชน จัดแคมเปญ “Respect My Vote เคารพผลเลือกตั้ง ฟังเสียงประชาชน” ชวนประชาชนที่เห็นด้วยกับหลักการดังกล่าวร่วมติดตามและส่งเสียงถึง ส.ว. ในรูปแบบที่ตัวเองถนัดผ่าน #RespectMyVote66

ในสภาวะที่ไม่ปกติ ส.ว. แต่งตั้งยังสามารถกำหนดความเป็นไปของรัฐบาลใหม่ได้เช่นนี้ ส.ส. ทุกคนในฐานะที่มีที่มาซึ่งชอบธรรมจากการเลือกตั้งโดยประชาชนสามารถช่วยรักษาหลักการประชาธิปไตยเสียงข้างมากได้ โดยการยืนยันสนับสนุนแคนดิเดตนายกรัฐมนตรี จากฝ่ายเสียงข้างมาก

หลัง กกต. ประกาศผลทางการ กระบวนการต่อไปตามที่รัฐธรรมนูญกำหนดไว้ คือ ต้องเปิดประชุมรัฐสภาภายใน 15 วัน จากนั้นจึงจะตามมาด้วยการเลือกประธานและรองประธานสภาผู้แทนราษฎร และเลือกนายกรัฐมนตรี ซึ่งไม่มีกฎหมายกำหนดกรอบเวลาที่ชัดเจน

ส.ส. สองประเภทใช้วิธีการคำนวณต่างกัน โดยเฉพาะแบบแบ่งเขตที่ไม่ได้สะท้อนคะแนนนิยมพรรค แต่มักขึ้นอยู่กับปัจจัยในพื้นที่ อาจจะทำให้เกิดความแตกต่างระหว่างที่นั่งทั้งหมดที่พรรคการเมืองได้รับ กับคะแนนนิยมทั้งประเทศของพรรคที่สามารถวัดจากคะแนนบัญชีรายชื่อ