มาตรา 112 (หมิ่นประมาทกษัตริย์ฯ)

วันที่ 20 พฤศจิกายน 2565 ที่สโมสรนิสิตคณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ไอลอว์จัดกิจกรรมเปิดตัวหนังสือ “Never Stop คนและคดียังไปต่อ” มีวงสนทนากับผู้ได้รับผลกระทบจากมาตรา 112 “Never Forget: หนึ่งคนใช้ (กฎหมาย) หลายคนเดือดร้อน”  โดยมีผู้เข้าร่วมแลกเปลี่ยนเป็นจำเลยคดีมาตรา 112 ได้แก่ สุริยศักดิ์ ฉัตรพิทักษ์กุล อดีตแกนนำนปช.

นิทรรศการที่จัดทำขึ้นจาก “กล่องพิซซ่า” จำนวนเกือบ 400 ใบ จัดแสดงในงาน Never Say Never สองปีไม่มีเปลี่ยน ที่ห้องกิจกรรมนิสิต คณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เมื่อวันที่ 20 พฤศจิกายน 2565

ตัวเลข 20 คือจำนวนคดีมาตรา 112 ที่มีผู้ต้องหาเป็นเยาวชน ภายหลังการประกาศแถลงการณ์ของนายกรัฐมนตรีว่าจะนำกฎหมาย “ทุกฉบับทุกมาตรา” กลับมาใช้ดำเนินคดีกับประชาชนอีกครั้งเมื่อเดือนพฤศจิกายน 2563 ส่งผลให้นี่เป็น “ครั้งแรก” ในประวัติศาสตร์ไทย ที่มีการนำกฎหมายมาตราดังกล่าวซึ่งมีโทษสูงสุดถึง 15 ปี มาบังคับใช้กับเด็กอายุไม่เกิน 18 ปี  ภาพของนักเรียนมัธยมผูกโบขาวชูสามนิ้วระหว่างเคารพธงชาติที่ถูกเผยแพร่ในช่วงปี 2563 คือหลักฐานยืนยันว่า กระแสความตื่นตัวทางการเมืองในช่วงเวลานั้นเกิดขึ้นในหมู่เยาวชนคนรุ่นใหม่ โดยหลายคนที่อา

ในการบังคับใช้ระลอกปี 2563-2565 นี้ ท่ามกลางความวุ่นวายของคดีที่พุ่งสูงขึ้นอย่างต่อเนื่องเรื่อยมาจนทะลุหลักร้อย ประกอบกับความสับสนงุนงงของประชาชนว่าขอบเขตการคุ้มครองของตัวบทกฎหมายมาตรา 112 นั้นกว้างขวางเพียงใด ในวันสุดท้ายของเดือนพฤศจิกายน 2563 “คำพิพากษาแรก” ก็ปรากฏออกมา โดยศาลจันทบุรีได้ “ยกฟ้อง” คดีมาตรา 112 ของจรัส นักศึกษาชาวจันทบุรีผู้ถูกกล่าวหาว่าโพสต์ข้อความวิพากษ์เศรษฐกิจพอเพียงของรัชกาลที่ 9

วันที่ 30 ธันวาคม 2563 เฟซบุ๊กเพจกลุ่มพิราบขาวเพื่อมวลชนก็ได้โพสต์ภาพป้ายผ้าดิบขนาดใหญ่ที่เขียนข้อความด้วยสีดำและแดงว่า “งบสถาบันกษัตริย์>วัคซีนCOVID19” โดยป้ายดังกล่าวถูกแขวนอยู่บนสะพานรัษฎาภิเศก หรือ “สะพานขาว” สถานที่ซึ่งเป็นเสมือนแลนด์มาร์กของจังหวัดลำปาง

สิทธิโชค ชายอายุ 25 ปี ประกอบอาชีพไรเดอร์ส่งอาหารผ่านแอพพลิเคชั่นที่อยู่ในบริเวณเหตุการณ์ไฟลุกไหม้ใต้ฐานซุ้มพระบรมฉายาลักษณ์รัชกาลที่ 10 จึงคว้าน้ำดื่มไปพรมดับเพลิง แต่เรื่องกลับกลายเป็นว่า เขาถูกข้อหาวางเพลิงเผาพระบรมฉายาลักษณ์ ต้องโทษหนักตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 112 

ภายหลัง “มาตรา 112” ถูกรัฐบาลนำกลับมาใช้ดำเนินคดีกับประชาชนอีกครั้งเมื่อเดือนพฤศจิกายน 2563 สถิติของศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชนระบุว่า ในจำนวนมากกว่า 200 คดี มี 20 คดีที่ผู้ถูกดำเนินคดียังเป็นเยาวชน รวมทั้งหมด 17 คน (ข้อมูลล่าสุดเมื่อ 17 พฤศจิกายน 2565) นี่เป็น “ครั้งแรก” ในประวัติศาสตร์ไทย ที่มีการนำกฎหมายมาตราดังกล่าว ซึ่งมีโทษสูงสุดถึง 15 ปี มาบังคับใช้กับเด็กอายุไม่เกิน 18 ปี สายน้ำ (สงวนชื่อและนามสกุลจริง) อดีตนักเรียนมัธยมปลาย เป็นหนึ่งในเยาวชน

ศุภกร หรือ ข้าว, อลิสา หรือ ฝน และ ชมพูนุท หรือ เตย ทั้งสามคนมีจุดร่วมกันคือเป็นนักกิจกรรมในกลุ่ม “ราษฎรใต้” ศึกษาที่มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ (ม.อ.) และเป็นสายกิจกรรม ร่วมกิจกรรมต่างๆ ในรั้วมหา’ลัย แต่พื้นเพและความสนใจบางเรื่องของทั้งสามคนก็แตกต่างกัน

ชวนรู้จักกับจำเลยคดีมาตรา 112 คนสำคัญ ที่ชะตาชีวิตของเขาไม่ง่าย ภายใต้ชีวิตที่ต้องสู้ ต้องทำมาหากิน ก็ต้องมาตกเป็นจำเลยคดีที่สำคัญของยุคสมัยแถมเป็นคดี “ทางไกล” ที่สร้างภาระในชีวิตถึงสองคดี ต้องผ่านการเข้าเรือนจำ การอดอาหารประท้วงในเรือนจำ การติดโควิดในเรือนจำ และเส้นทางคดีของเขาข้างหน้ายังอาจมีเรือนจำรออยู่