กระบวนการยุติธรรม

คณะรัฐมนตรีเสนอร่างกฎหมายใหม่ ให้จัดตั้งศาลพิเศษสำหรับพิจารณาคดีทุจริตเป็นการเฉพาะ แต่ยังไม่ชัดว่าวิธีพิจารณาคดีจะแตกต่างจากศาลปกติอย่างไร และศาลใหม่นี้ไม่ได้พิจารณาคดีทุจริตของนักการเมือง เพราะเป็นอำนาจของศาลฎีกาแผนกคดีอาญาของผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมืองอยู่แล้ว

พ.ร.บ.แก้ไขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง ฉบับที่ 28 ปี 2558 กำหนดให้โอนคดีที่มีลักษณะเป็นคดีสิ่งแวดล้อม จากศาลชั้นต้นอื่นไปยังศาลแพ่งได้ แต่ยังมีข้อถกเถียงว่าการโอนคดีจะเป็นการเพิ่มภาระ หรือส่งเสริมความเป็นธรรมตามที่ตั้งใจไว้หรือไม่

ความสับสนของการตีความกันเองของเจ้าหน้าที่รัฐ-ประชาชน ว่าการกระทำใดผิดหรือไม่ผิด จำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องมีหลักการบางอย่างสอดแทรกในข้อถกเถียง รณกรณ์ บุญมี จะช่วยเรามองหน้าตาของสังคมไทยและกระบวนการยุติธรรมที่ควรจะเป็นไปนับจากนี้

สนช.เห็นชอบร่าง พ.ร.บ.วิธีปฏิบัติเกี่ยวกับการกักขังตามประมวลกฎหมายอาญา ซึ่งมีการแก้ไขหลายประเด็นที่น่าสนใจ เช่น การใช้เครื่องพันธนาการแก่ผู้ต้องกักขังเฉพาะกรณีที่จำเป็น การให้อำนาจพนักงานเจ้าหน้าที่ตรวจสอบจดหมาย เอกสาร และสกัดกั้นการสื่อสาร การกำหนดมาตรการดูแลช่วยเหลือผู้ต้องกักขังหญิงที่ตั้งครรภ์ รวมถึงการเพิ่มโทษสำหรับผู้ที่กระทำผิดต่อสถานที่กักขัง 

การควบคุมตัวนักโทษคดีความมั่นคงในสถานที่พิเศษ เกิดขึ้นหลายครั้งแล้วในประวัติศาสตร์ไทย เช่น ที่ทัณฑสถานเกาะตะรุเตา "แดนพิเศษ" ในเรือนจำบางขวาง หรือเรือนจำพิเศษหลักสี่ ก่อนที่ในยุคปัจจุบันจะประกาศให้ค่ายทหาร มทบ.11 เป็นที่ตั้งของเรือนจำชั่วคราวแขวงถนนนครไชยศรี

เรือนจำพิเศษเป็นสถานที่ไว้ขังผู้ต้องหาที่ยังไม่ถูกตัดสินจากศาลทั่วไป เดือนก.ย.2558 มีการตั้งเรือนจำพิเศษที่ มทบ.11 ถึงวันที่ 9 พ.ย.2558 มีผู้ต้องหาเสียชีวิตจากที่นั่น 2 คน ชวนตั้งคำถามถึงความไม่ชอบมาพากลในการนำผู้ต้องหาไปไว้ในการดูแลของทหาร

สนช.เพิ่งแก้ไขประมวลกฎหมายอาญา โดยเพิ่มทางเลือกให้กับผู้ได้รับการปล่อยตัวชั่วคราวใส่อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ติดตามตัวและจำกัดการเดินทางแทนการจำคุก โดยหวังว่าจะช่วยเปิดโอกาสให้ผู้ที่ไม่มีรัพย์สินเป็นหลักประกันได้สิทธิปล่อยตัวชั่วคราวและลดค่าใช้จ่ายในการดูแลนักโทษ อย่างไรก็ตามยังไม่มีความชัดเจนว่าจะนำมาใช้กับคดีลักษณะใดหรือนักโทษกลุ่มใด

การโกนผมมีความแตกต่างกันไปตามบริบทของพื้นที่และเวลา ในกระบวนการยุติธรรมการโกนหัวนั่นแสดงถึงอำนาจของรัฐในการควบคุมประชาชน โดยผู้ที่โกนจะถูกตราว่าเป็นผู้กระทำผิด และเป็นการประจานทำให้อับอายและเสียชื่อเสียง ทั้งๆ ที่ในบางกรณีตัวผู้ต้องหาเองยังไม่ได้ถูกจำคุกหรือถูกศาลตัดสินว่ามีความผิด