สอดแนมประชาชน

จากการสืบสวนรัฐไทยใช้งานสปายแวร์ต่อผู้เห็นต่างโดยไม่ชอบด้วยกฎหมาย เพื่อเข้าถึงข้อมูลการติดต่อสื่อสารและนำไปสู่การตัดสินใจทางการเมืองเชิงนโยบายเพื่อปราบปรามผู้ใช้เสรีภาพในการแสดงออกและการชุมนุม แต่เส้นทางการสืบสาวไปถึงผู้ที่ใช้สปายแวร์กับขบวนการเคลื่อนไหวประชาธิปไตยยังคงไม่ใช่เรื่องง่าย

รัฐบาลไทยได้รับจดหมายแสดงความกังวลและยื่นข้อเรียกร้องจาก “ผู้รายงานพิเศษแห่งองค์การสหประชาชาติ” (UN special rapporteur) เพื่อให้ประเทศไทย “คลี่คลาย” กรณีการใช้สปายแวร์คุกคามและล้วงข้อมูลประชาชนโดยเร็ว เนื่องจากผู้ตกเป็นเหยื่อขอสปายแวร์เพกาซัสส่วนใหญ่เป็นเยาวชนที่เคลื่อนไหวทางการเมืองและร่วมการชุมนุมทางการเมือง รวมทั้งยังมีคนทำงานด้านสิทธิมนุษยชนที่จกเป็นเหยื่อด้วย การใช้เพกาซัสในประเทศไทยจึงเกี่ยวข้องกับการละเมิดสิทธิหลายมิติ

ย้อนกลับไปเมื่อวันที่ 15 มิถุนายน 2566 สำนักข่าว Asian News Network หรือ ANN รายงานว่า กลุ่มเคลื่อนไหวอิสระ IndonesiaLeaks ได้เปิดเผยรายงานการสืบสวนที่พบความเป็นไปได้ว่าเริ่มมีการใช้สปายแวร์ “เพกาซัส” ในประเทศอินโดนีเซียมาตั้งแต่ปี 256

20 มิ.ย. 2566 เหยื่อเพกาซัสสปายแวร์ ยื่นฟ้องคดี 9 หน่วยงานรัฐที่อาจมีส่วนเกี่ยวข้องต่อศาลปกครอง ขอให้ศาลสั่งให้ระงับใช้สปายแวร์สอดแนม และเยียวยาความเสียหายที่เกิดจากการละเมิดของเจ้าหน้าที่

17 พฤศจิกายน 2565 ช่วงเช้ามืดตามเวลาของประเทศไทย นักกิจกรรมทางการเมือง ทนายความด้านสิทธิมนุษยชน และผู้ลี้ภัยชาวไทยหลายคน ได้รับข้อความแจ้งเตือน (notification) จากบริษัท Meta ผู้ให้บริการสื่อสังคมออนไลน์ Facebook ว่า ผู้โจมตีที่เชี่ยวชาญอาจสนใจบัญชี Facebook ของคุณอยู่ และเมื่อกดดูรายละเอียดที่ “ศูนย์ช่วยเหลือ” หรือ Help Center ก็จะพบข้อความว่า “การแจ้งเตือนเกี่ยวกับผู้โจมตีที่ได้รับการสนับสนุนโดยรัฐบาลหรือผู้โจมตีที่เชี่ยวชาญ” หรือภาษาอังกฤษว่า Government-backed or sophisticated attacker alerts เนื้อหาของข้อความเตือนส่

ระดับความร้ายแรงของสปายแวร์เพกาซัสไม่ใช่เรื่องที่ผู้เสียหายจะเมินเฉยได้ นับตั้งแต่มีการเปิดโปงการละเมิดสิทธิมนุษยชนผ่านการใช้สปายแวร์เข้าไปล้วงข้อมูลส่วนตัวของประชาชนทั่วโลก บริษัท NSO Group ในฐานะผู้คิดค้นและขายเพกาซัส และรัฐบาลประเทศต่างๆ ในฐานะผู้ที่ซื้อมาใช้งานละเมิดสิทธิประชาชน ก็ต้องเจอเผชิญกับกระแสวิพากษ์วิจารณ์ที่ถาโถมเข้ามาเป็นพายุ

21 กันยายน 2565 ที่สำนักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชน ศูนย์ราชการแจ้งวัฒนะ กลุ่มผู้เสียหายสปายแวร์เพกาซัส เช่น ยิ่งชีพ อัชฌานนท์ ผู้จัดการโครงการอินเทอร์เน็ตเพื่อกฎหมายประชาชน และนักกิจกรรม ไผ่-จตุภัทร์ บุญภัทรรักษา จากกลุ่มทะลุฟ้า วิชพรรษ ศรีกสิพันธุ์ จากกลุ่ม We Volunteer และตัวแทนจากแนวร่วมธรรมศาสตร์และการชุมนุมเข้ายื่นหนังสือกับศยามล ไกยูรวงศ์ กรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ เพื่อเรียกร้องให้ตรวจสอบข้อเท็จจริงการใช้สปายแวร์เพกาซัสกับผู้เห็นต่างทางการเมือง และให้ กสม.