หลังจากทื่คณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) ได้เปิดให้ลงทะเบียนเลือกตั้งนอกเขตล่วงหน้า และหมดเขตการรับลงทะเบียนไปเมื่อวันที่ 19 กุมภาพันธ์ 2562 โดยมีจำนวนผู้มาใช้สิทธิลงทะเบียนถึง 2.5 ล้านคน ซึ่งการเลือกตั้งนอกราชอาณาจักรมีขึ้นไปแล้วเมื่อวันที่ 4-16 มีนาคม 2562 และเลือกตั้งล่วงหน้านอกเขตเกิดขึ้นวันที่ 17 มีนาคม 2562
คำถามตามมาก็คือ บัตรเลือกตั้งที่ประชาชนลงคะแนนไปก่อนวันเลือกตั้งทั้งหมด กกต. จะมีวิธีการนับคะแนนอย่างไร รอนับพร้อมกับรอบ 24 มีนาคม 2562 หรือนับก่อน และจะมีวิธีการส่งบัตรเลือกตั้งอย่างไร
คำตอบก็คือ การนับคะแนน จะถูกนับรวมพร้อมกันในวันเลือกตั้ง คือ 24 มีนาคม 2562 ตามระเบียบ กกต. ว่าด้วยการเลือกตั้ง ส.ส. กำหนดว่า ในการนับคะแนนบัตรเลือกตั้งที่ออกเสียงลงคะแนนก่อนวันเลือกตั้ง
ทางปฏิบัติในวันที่ 17 มีนาคม 2562 เมื่อประชาชนใช้สิทธิเลือกตั้งล่วงหน้าแล้ว กากบาทในบัตรเลือกตั้งแล้ว จะต้องพับบัตรใส่ลงในซองจดหมาย ซึ่งซองจดหมายแต่ละซองจะจ่าหน้าเป็นรหัสของแต่ละเขตเลือกตั้ง และปิดผนึกซองจดหมายโดยมีลายมือชื่อของเจ้าหน้าที่ กกต. กำกับไว้ที่การปิดผนึกด้วย
รูปซองใส่บัตรเลือกตั้ง
หลังปิดคูหา คณะกรรมการประจำที่เลือกตั้งกลางนอกเขตฯ จะแยกออกมานับ และส่งให้ไปรษณีย์รับผิดชอบต่อ
ตามระเบียบ กกต. ว่าด้วยการเลือกตั้ง ส.ส. ข้อ 192 กำหนดว่าให้คณะกรรมการประจำท่ีเลือกตั้งกลางนอกเขตเลือกต้ัง จะเป็นผู้เปิดหีบบัตรเลือกตั้งที่ประชาชนใช้สิทธิในวันนั้น เพื่อนับจำนวนซองใส่บัตรเลือกตั้ง (ส.ส. 5/2) แล้วบรรจุในถุงพลาสติกใสและเขียนบัญชีจำนวนซองใส่บัตรเลือกต้ัง ตามแบบ ส.ส. 5/3 และจะเป็นผู้ส่งมอบบัตรเลือกตั้งให้ผู้แทน บริษัท ไปรษณีย์ไทย จำกัด หรือผู้แทนหน่วยงานหรือองค์กรที่คณะกรรมการมอบหมาย ณ ที่เลือกตั้งกลางนอกเขตเลือกตั้ง
ทั้งนี้ ตามข้อ 26 (3.2) ระบุว่าคณะกรรมการประจำที่เลือกต้ังกลางนอกเขตเลือกตั้งจะพ้นจากหน้าที่เมื่อเสร็จสิ้น การส่งมอบบัตรเลือกตั้งให้ผู้แทน บริษัท ไปรษณีย์ไทย จำกัด หรือผู้แทนหน่วยงานหรือองค์กร ที่คณะกรรมการมอบหมาย ณ ท่ีเลือกต้ังกลางนอกเขตเลือกตั้ง
คณะกรรมการนับคะแนนบัตรเลือกตั้งฯ รับไม้ต่อ รับมอบบัตร-นับคะแนน
ตามระเบียบ กกต. ว่าด้วยการเลือกตั้ง ส.ส. ข้อ 26 (3.2) กำหนดให้มีการแต่งตั้งคณะกรรมการชุดหนึ่งที่เรียกว่า “คณะกรรมการนับคะแนนบัตรเลือกตั้งนอกเขตเลือกตั้งและนอกราชอาณาจักร” อย่างน้อย 5 คน เพื่อมาดำเนินการเกี่ยวกับการนับคะแนน การไปเบิกหีบเลือกตั้ง และ ข้อ 193 ยังกำหนดว่าให้คณะกรรมการนับคะแนนบัตรเลือกตั้งนอกเขตเลือกตั้งและนอกราชอาณาจักร แต่ละชุดที่คณะกรรมการการเลือกต้ังประจำเขตเลือกต้ังแต่งต้ังตาม ข้อ 26 ดำเนินการรับและตรวจนับ จำนวนซองใส่บัตรเลือกต้ังจาก บริษัท ไปรษณีย์ไทย จำกัด หรือผู้แทนหน่วยงานหรือองค์กร ท่ีคณะกรรมการมอบหมายตามข้อ 192 ว่าตรงตามจำนวนที่ บริษัท ไปรษณีย์ไทย จำกัด หรือผู้แทนหน่วยงานหรือองค์กรท่ีคณะกรรมการมอบหมายแจ้งหรือไม่
ส่วนขั้นตอนของการนับคะแนนบัตรเลือกตั้งนอกราชอาณาจักร และนอกเขตเลือกตั้ง อยู่ในข้อ 199 และข้อ 200 ของ ระเบียบ กกต. ว่าด้วยการเลือกตั้ง ส.ส. ซึ่งมีขั้นตอนดังต่อไปนี้
1.เมื่อถึงวันเลือกตั้ง (24 มีนาคม 2562) หลังเวลา 17.00 น. ให้คณะกรรมการนับคะแนนบัตรเลือกตั้งในเขตเลือกตั้งอย่างน้อย 3 คน ไปขอเบิกหีบบัตรเลือกตั้งจากคณะกรรมการการเลือกตั้งประจำเขตเลือกตั้ง หรือผู้ที่คณะกรรมการการเลือกตั้งมอบหมายที่เก็บรักษาไว้ แล้วนำไปยังสถานที่นับคะแนนบัตรเลือกตั้ง (เขตเลือกตั้งตามทะเบียนบ้านของผู้ใช้สิทธิเลือกตั้ง)
2.ดำเนินการนับคะแนนแต่ละหีบ
3.เมื่อนับคะแนนเสร็จแล้ว ให้นำผลคะแนนแต่ละหีบมารวมกัน และนำส่งผลคะแนนให้ “คณะกรรมการการเลือกตั้งประจำเขตเลือกตั้ง” ต่อไป
บัตรเลือกตั้งที่ประชาชนใช้สิทธิ ถ้าไปถึงสถานที่นับไม่ทันเวลาเริ่มนับคะแนน ถือเป็นบัตรเสีย
ประเด็นที่น่าสนใจก็คือ ระเบียบ กกต. ว่าด้วยการเลือกตั้ง ส.ส. ข้อ 200 วรรคสอง ยังกำหนดไว้ว่า กรณี “บัตรเลือกตั้งของผู้มีสิทธิเลือกตั้งนอกเขตเลือกตั้ง” หรือ “บัตรเลือกตั้งของผู้มีสิทธิเลือกตั้งที่เป็นคนพิการหรือทุพพลภาพ หรือผู้สูงอายุ” หรือ “บัตรเลือกตั้งของผู้มีสิทธิเลือกตั้งนอกราชอาณาจักร” ไปถึงสถานที่นับคะแนนบัตรเลือกตั้งของเขตเลือกตั้งหลังจากเริ่มการนับคะแนนแล้ว ให้ถือว่า บัตรเลือกตั้งนั้นเป็นบัตรเสีย โดยให้กรรมการการเลือกตั้งประจำเขตเลือกตั้งที่ได้รับมอบหมาย นำบัตรเลือกตั้งดังกล่าวมอบให้ผู้อำนวยการการเลือกต้ังประจำจังหวัดเก็บรักษาไว้ และให้บันทึกการดำเนินการไว้ในรายงานเหตุการณ์ประจำที่เลือกตั้ง (ส.ส. 5/6) โดยอนุโลม
จากการสอบถามไปยังสำนักงาน กกต. เจ้าหน้าที่แจ้งว่า การดำเนินการที่ล่าช้าจนทำให้เกิดบัตรเสีย ส่วนใหญ่อาจจะเกิดขึ้นได้ในกรณีที่เป็นบัตรเลือกตั้งนอกราชอาณาจักร เช่น กรณีที่เครื่องบินไม่สามารถขึ้นบินได้ จนมาส่งบัตรเพื่อนับคะแนนไม่ทัน ที่ผ่านมาบัตรที่เสียกรณีแบบนี้นับเป็นจำนวนที่ไม่มาก หากมีจำนวนเยอะ ในเขตเลือกตั้งไหน กกต. จะเป็นผู้ใช้ดุลยพินิจว่าจะมีการจัดเลือกตั้งใหม่ในเขตนั้นหรือไม่
ซึ่งจากข่าวการจัดการเลือกตั้งนอกราชอาณาจักร ก็มีปัญหาที่เกี่ยวข้องกับการขนส่งบัตรเลือกตั้งบ้างในบางประเทศ ซึ่งแต่ละประเทศก็เลือกตั้งไม่พร้อมกัน และวันสุดท้ายคือวันที่ 16 มีนาคม 2562 ส่วนการเลือกตั้งล่วงหน้านอกเขตก็จะเกิดขึ้นในวันที่ 17 มีนาคม 2562 ซึ่งเท่ากับว่า กกต. จะมีเวลาในการขนส่งบัตรไปยังสถานที่นับคะแนน 1 สัปดาห์
