โดยผศ.ดร.สมชาย รัตนชื่อสกุล
อาจารย์ประจำคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย
ข่าวเรื่องร่างกฎหมายว่าด้วยความปลอดภัยทางชีวภาพถูกถอนออกจากการพิจารณาของสภาปฏิรูปฯ ได้รับความสนใจจากผู้คนในหลายภาคส่วน มีทั้งที่ชื่นชมและที่เสียดายที่กฎหมายนี้ไม่สามารถเดินหน้าต่อไปได้ หลังจากนั้นก็มีคนวิเคราะห์วิพากษ์วิจารณ์ถึงเหตุผลต่างๆ เกี่ยวกับร่างกฎหมายฉบับนี้ในหลากหลายประเด็น โดยเฉพาะประเด็นเรื่องความรับผิดและการชดใช้ค่าเสียหาย (ร่างมาตรา 52) แต่ผมเห็นว่ายังมีความคลาดเคลื่อนอยู่หลายข้อ และเกรงว่าอาจทำให้สาธารณชนสับสนหลงผิดไปได้
ในฐานะที่ติดตามและทำงานวิจัยเกี่ยวกับกฎหมายว่าด้วยความปลอดภัยทางชีวภาพมาบ้าง ผมจึงคิดจะอธิบายให้ฟัง เอาเฉพาะในประเด็นนี้ก่อน เพื่อสื่อสารต่อสาธารณะให้มีความเข้าใจในประเด็นนี้เพิ่มขึ้น ดังนี้
1. เนื้อหาของร่างกฎหมายมาตรา 52 เป็นอย่างไร
เนื้อหาในร่างนี้ผมนำมาจากร่างฉบับที่ปรับตามแนวทางของคณะกรรมการกฤษฎีกา (คณะพิเศษ) เสนอผู้แทนฯ วันที่ ๒๖ มิถุนายน ๒๕๕๖ ซึ่งคิดว่าเป็นร่างเดียวกันกับที่เสนอให้สภาปฏิรูปฯ พิจารณา มีข้อความดังนี้ครับ
“มาตรา 52 ในกรณีที่มีความเสียหายเกิดขึ้นแก่สุขภาพของมนุษย์และสัตว์หรือมีความเสียหายเกิดขึ้นแก่ความหลากหลายทางชีวภาพ อันเป็นผลมาจากการประกอบกิจกรรมเกี่ยวกับสิ่งมีชีวิตดัดแปลงพันธุกรรม**ที่ไม่อยู่ในบัญชีปลดปล่อยสู่สิ่งแวดล้อม**ตามพระราชบัญญัตินี้ ผู้ประกอบกิจกรรมเกี่ยวกับสิ่งมีชีวิตดัดแปลงพันธุกรรมนั้นต้องรับผิดชดใช้ค่าสินไหมทดแทนเพื่อความเสียหายที่เกิดขึ้น เว้นแต่พิสูจน์ได้ว่าความเสียหายดังกล่าวเกิดขึ้นจากเหตุสุดวิสัยหรือเกิดขึ้นจากการกระทำของผู้ได้รับความเสียหายเอง ผู้ประกอบกิจกรรมเกี่ยวกับสิ่งมีชีวิตดัดแปลงพันธุกรรมนั้นไม่ต้องรับผิด”
*เน้นโดยผมเอง โปรดสังเกตที่เน้นตัวหนาครับ ตรงนี้เป็นหัวใจสำคัญของร่างมาตรานี้เลย
*ผมขออนุญาตเรียกสิ่งมีชีวิตดัดแปลงพันธุกรรมต่อไปสั้นๆ ว่า GMOs
2. เนื้อหาในส่วนของความรับผิดและการชดใช้ค่าเสียหายมีมาตราเดียวใช่หรือไม่?
ประเด็นแรกที่อยากจะทำความเข้าใจคือ ในเรื่องความรับผิดและการชดใช้ค่าเสียหายนี้แม้จะมีเขียนไว้เพียงมาตราเดียว แต่การพิจารณาว่าใครจะต้องเป็นผู้รับผิดถ้า GMOs ก่อให้เกิดความเสียหายบ้างนั้น ห้ามดูเพียงมาตรา 52 นี้เท่านั้น ใครดูมาตราเดียวแล้ววิเคราะห์แล้วตัดสินใจเลย เข้ารกเข้าพงแน่นอนครับ ร่างกฎหมายนี้เขาวางค่ายกลไว้หลายชั้น หลอกไว้หลายซับหลายซ้อน แยกอ่านเป็นท่อนๆ รับรองว่า “ถูกหลอก”
3. ทำไมจะเข้าใจหลักความรับผิดและการชดใช้ค่าเสียหายต้องดูมาตราอื่นประกอบด้วย?
เพราะคนเขียนกฎหมายเขาต้องการให้คนบางกลุ่มบางพวกไม่ต้องรับผิด ร่างกฎหมายนี้จึงแบ่ง GMOs ออกเป็นสองชนิดด้วยกัน คือ
1. สิ่งมีชีวิตดัดแปลงพันธุกรรมที่ไม่ได้อยู่ในบัญชีปลดปล่อยสู่สิ่งแวดล้อม และ
2. สิ่งมีชีวิตดัดแปลงพันธุกรรมที่อยู่ในบัญชีปลดปล่อยสู่สิ่งแวดล้อม
และให้เฉพาะความเสียหายจาก GMOs ที่ไม่ได้อยู่ในบัญชีปลดปล่อยสู่สิ่งแวดล้อมเท่านั้น
ที่จะมีคนรับผิดชอบ (ดูร่างมาตรา 52 ที่เน้นตัวหนาไว้)
ส่วนความเสียหายจาก GMOs ที่อยู่ในบัญชีปลดปล่อยสู่สิ่งแวดล้อม ร่างกฎหมายไม่ได้พูด
ไว้เลยครับ นั่นหมายความว่า “ไม่ต้องมีใครรับผิดชอบ”
4. คนที่ได้รับความเสียหายจาก GMOs จะได้รับการเยียวยาและชดใช้ความเสียหายจากใคร?
ถ้าเป็นความเสียหายจาก GMOs ที่ไม่อยู่ในบัญชีปลดปล่อยสู่สิ่งแวดล้อม คนที่เอามาปล่อยหรือ
![](https://scontent.fbkk1-1.fna.fbcdn.net/hphotos-xft1/v/t1.0-9/11836915_1011920938858645_1124422555753362461_n.jpg?oh=209f7528ea77d861f05d798765421269&oe=567FAB17)
![GMOs](https://www.ilaw.or.th/wp-content/uploads/2015/08/ความปลอดภัย-1.jpg)
ภาพจากเพจ กุ๊กกิ๊กกฎหมายกับอ.สมชาย