สถิติผู้ต้องขังทางการเมืองในช่วงเปลี่ยนผ่านรัฐบาล

ประเด็นเรื่องการพัฒนาเศรษฐกิจ แก้ไขปัญหาปากท้องของประชาชนและการแก้ไขรัฐธรรมนูญ 2560 ถูกจัดเป็นนโยบายเร่งด่วนของรัฐบาลที่นำโดยเศรษฐา ทวีสิน นายกรัฐมนตรีจากพรรคเพื่อไทย เป็นผลให้ประเด็นเหล่านี้ตกอยู่ในความสนใจของสังคมอย่างต่อเนื่อง ขณะที่ประเด็นด้านสิทธิมนุษยชนซึ่งสำคัญไม่น้อยไปกว่าประเด็นปัญหาเศรษฐกิจ โดยเฉพาะเรื่อง “สิทธิประกันตัว” ของผู้ที่ถูกคุมขังจากการแสดงออกทางการเมืองซึ่งยังคงอยู่ในเรือนจำกลับค่อยๆ ได้รับการพูดถึงน้อยลง สวนทางกับสถานการณ์ที่น่าห่วงกังวลมากขึ้น จำนวนผู้ต้องขังคดีการเมืองที่ยังไม่สิ้นสุดทยอยเพิ่มสูงขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งคดีตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 112

ทั้งนี้ที่ผ่านมามีการกล่าวถึงจากฟากฝ่ายรัฐบาลอยู่บ้าง เช่น วันที่ 10 กันยายน 2566 พ.ต.อ.ทวี สอดส่อง รัฐมนตรีว่าการกระทวงยุติธรรมแสดงความเห็นตอบกลับแถลงการณ์เรื่องสิทธิการประกันตัวของกลุ่มส.ส.พรรคก้าวไกลว่า “เรื่องนี้บางส่วนอยู่ที่อำนาจศาล เราอาจเข้าไปดูรายละเอียด แต่เราคงไม่เข้าไปแทรกแซงกระบวนการ แต่สิ่งที่สำคัญที่สุด คือหากเขาเข้ามาอยู่ในเรือนจำ ก็จะต้องไม่มีการไปบีบคั้นอะไร” พร้อมเสริมความเห็นส่วนตัวว่า “การคุมขังนักโทษตามหลัก ก็จะมีนักโทษเด็ดขาด กับผู้ถูกคุมขังที่คดีอยู่ระหว่างการสอบสวนหรือคดีอยู่ระหว่างการพิจารณาก่อนศาลตัดสินหรือเรียกว่าอยู่ในชั้นพิจารณา ที่ยังไม่ได้เป็นนักโทษ เราต้องไปทำระบบ ที่ไม่รู้จะทำได้หรือไม่ แต่ฝันว่า ต่อไปนี้การควบคุมในเรือนจำ อยากให้ผู้บริหารเรือนจำไปดูว่าบุคคลที่ถูกดำเนินคดีแล้วอยู่ระหว่างการสอบสวน หรือพิจารณาคดี ก็ปฏิบัติแบบหนึ่ง ส่วนนักโทษเด็ดขาดก็ว่าไปอีกแบบหนึ่ง เพราะคนที่คดียังไม่ถึงที่สุด เขาก็ยังถือว่าเป็นผู้บริสุทธิ์อยู่ พ่อแม่เขาก็ยังเป็นห่วงอยู่ เพราะบางคนก็ยังเรียนหนังสือ ก็อาจต้องหาวิธีตรงนี้ แต่เราจะไม่ไปก้าวล่วงศาล”

ข้อมูลจากศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชนระบุว่า จนถึงวันที่ 29 กันยายน 2566 มีผู้ถูกคุมขังในเรือนจำจากการแสดงออกทางการเมือง หรือมีมูลเหตุเกี่ยวข้องกับการเมือง โดยไม่ได้รับการประกันตัวระหว่างการต่อสู้คดี อย่างน้อย 25 คน ในจำนวนนี้มีจำเลยในคดีตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 112 จำนวน 10 คน และยังมีจำเลยคดีการเมืองที่คดีถึงที่สุดแล้ว อย่างน้อย 10 คน  ในจำนวนนี้มีจำเลยมีจำเลยในคดีตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 112 จำนวน 3 คน ยังไม่รวมถึงที่ทางศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชนได้รับข้อมูลว่ามีผู้ต้องขังในคดีมาตรา 112 ซึ่งคดีถึงที่สุดแล้วถูกคุมขังอยู่อีกจำนวนหนึ่ง

นอกจากนี้ ในช่วงเดือนสิงหาคม 2566 ศาลไม่มีคำสั่งให้ปล่อยตัวชั่วคราวผู้ต้องขังที่ถูกคุมขังระหว่างพิจารณาอยู่เลยแม้แต่คนเดียว ทำให้มีผู้ต้องขังการเมืองในคดีตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 112 จำนวน 2 คน ตัดสินใจแสดงออกด้วยการอดอาหารเพื่อเรียกร้องสิทธิการประกันตัว ดังนี้

๐ วารุณี  จำเลยคดีตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 112 และเหยียดหยามศาสนาจากการตัดต่อชุดโอกูตูร์แบรนด์ Sirivanavari Couture แทนเครื่องทรงฤดูหนาวของพระแก้วมรกต คดีนี้เมื่อวันที่ 28 มิถุนายน 2566 ศาลชั้นต้นพิพากษาว่า เธอมีความผิดลงโทษจำคุก 3 ปี ลดกึ่งหนึ่งเหลือ 1 ปี 6 เดือน หลังศาลไม่อนุญาตให้ประกันตัวระหว่างการอุทธรณ์คดี วารุณีเริ่มอดอาหารเพื่อเรียกร้องสิทธิการประกันตัวตั้งแต่วันที่ 21 สิงหาคม 2566 และอีก 3 วันถัดมาจึงยกระดับอดอาหารและน้ำ ระหว่างที่ประท้วงวารุณีมีบางช่วงที่วารุณียอมดื่มน้ำเพื่อทานยารักษาโรคและระหว่างวันที่ 14-21 กันยายน 2566 เธอยอมทานข้าวต้มตามคำแนะนำของแพทย์เพื่อทานยาอาการติดเชื้อจากแบคทีเรีย จากนั้นจึงกลับมาอดอาหารเต็มรูปแบบอีกครั้ง

๐ เวหา จำเลยคดีตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 112 และพ.ร.บ.คอมพิวเตอร์ฯ จากการทวีตเกี่ยวกับไสยศาสตร์ในพิธีพระบรมศพในหลวง ร.9 และประสบการณ์การถูกคุมขังในเรือนจำชั่วคราวพุทธมลฑล วันที่ 18 พฤษภาคม 2566 ศาลชั้นต้นพิพากษาจำคุก ศาลชั้นต้นมีคำพิพากษาจำคุก 3 ปี 18 เดือนและไม่อนุญาตให้ประกันตัวระหว่างอุทธรณ์ เวหาประกาศอดอาหารเคียงข้างวารุณีมาตั้งแต่วันที่ 23 สิงหาคม 2566 เสนอข้อเรียกร้องได้แก่

หากมีความคืบหน้าแม้เพียงข้อเดียว เวหาจะพิจารณายุติการอดอาหารประท้วงครั้งนี้ การอดอาหารประท้วงของเวหา เขาปฏิเสธการกินอาหารทุกอย่าง แต่ยังดื่มน้ำ นม น้ำผลไม้ น้ำหวาน และสารอาหารเหลวอื่นๆ