ผู้ตรวจการแผ่นดิน ชี้ รัฐธรรมนูญรับรองคำสั่งหัวหน้าคสช. เรื่อง ‘ห้ามชุมนุมทางการเมืองฯ’

ผู้ตรวจการแผ่นดินเปิดเผย ผลการตรวจสอบ 'คำสั่งหัวหน้าคณะรักษาความสงบแห่งชาติที่ 3/2558' ข้อ 12 เรื่องห้ามชุมนุมทางการเมืองตั้งแต่ 5 คนขึ้นไป ว่า คำสั่งดังกล่าวมีผลบังคับใช้ตามรัฐธรรมนูญ 2560 และคำสั่งนี้ไม่ได้เป็นการสร้างภาระแก่ประชาชนจนเกินสมควร รวมถึงการปฏิบัติหน้าที่ของตำรวจตามคำสั่งดังกล่าวถือว่าเป็นการปฏิบัติตามกฎหมาย
ผู้ตรวจการแผ่นดิน ระบุ รัฐธรรมนูญรับรองคำสั่งหัวหน้าคสช.
26 ตุลาคม 2561 สำนักงานผู้ตรวจการแผ่นดิน มีหนังสือถึงเครือข่ายประชาชนที่จัดกิจกรรมเดินมิตรภาพ หรือ "We Walk" ภายหลังทางเครือข่ายฯ ได้ยื่นหนังสือร้องเรียนต่อผู้ตรวจการแผ่นดิน กรณีคำสั่งหัวหน้าคสช. ที่ 3/2558 ข้อ 12 ที่กำหนดว่า ผู้ใดมั่วสุม หรือชุมนุมทางการเมือง ณ ที่ใดๆ ที่มีจำนวนตั้งแต่ 5 คนขึ้นไป ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกิน 6 เดือน หรือปรับไม่เกิน 10,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ ถือเป็นบทบัญญัติที่ขัดหรือแย้งต่อรัฐธรรมนูญ ปี 2560 หรือไม่
ทั้งนี้ คำร้องของเครือข่าย We Walk ระบุว่า รัฐธรรมนูญ ปี 2560 โดยเฉพาะมาตรา 26 และมาตรา 44 กำหนดว่า รัฐสามารถออกกฎหมายเพื่อจำกัดสิทธิเสรีภาพของประชาชนได้ แต่ต้องเป็นไปตามเงื่อนไขที่รัฐธรรมนูญนี้บัญญัติ โดยสิทธิในการชุมนุมโดยสงบและปราศจากอาวุธเป็นสิทธิที่ได้รับการคุ้มครองตามรัฐธรรมนูญ การจำกัดเสรีภาพในการชุมนุมสามารถกระทำได้ด้วยเหตุผลเพื่อรักษาความมั่นคงของรัฐ ความปลอดภัยสาธารณะ ความสงบเรียบร้อยหรือศีลธรรมอันดีของประชาชน หรือเพื่อคุ้มครองสิทธิหรือเสรีภาพของบุคคลอื่นเท่านั้น
แต่คำสั่งหัวหน้าคสช. ที่ 3/2558 ข้อ 12 กลับมีลักษณะเป็นการจำกัดหรือแทรกแซงการใช้สิทธิในเสรีภาพแห่งการชุมนุมโดยสงบและออกมาเพื่อจำกัดหรือแทรกแซงการใช้เสรีภาพในการชุมนุมของบุคคลที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับการเมืองที่กระทำโดยบุคคลตั้งแต่ 5 คนขึ้นไป โดยไม่มีเงื่อนไขใดในรัฐธรรมนูญฉบับนี้บัญญัติว่าสามารถออกคำสั่งเช่นนี้ได้
อย่างไรก็ดี จากการปรึกษาหารือของผู้ตรวจแผ่นดินเห็นว่า รัฐธรรมนูญ ปี 2560 มาตรา 279 ได้บัญญัติรับรองให้บรรดาประกาศ คำสั่ง และการกระทำของคณะรักษาความสงบแห่งชาติหรือหัวหน้าคณะรักษาความสงบแห่งชาติที่ใช้บังคับอยู่ในวันก่อนวันประกาศใช้รัฐธรรมนูญนี้ หรือที่จะออกใช้บังคับตามมาตรา 265 วรรคสอง ไม่ว่าจะเป็นประกาศ คำสั่ง การกระทำตลอดจนการปฏิบัติตามประกาศ คำสั่ง หรือการกระทำใด ถือว่าชอบด้วยรัฐธรรมนูญและกฎหมาย
ผู้ตรวจการแผ่นดิน ชี้ คำสั่งหัวหน้าคสช. ที่ 3/2558 ไม่ละเมิดประชาชน-การปฏิบัติตามคำสั่งหัวหน้าคสช. ถือว่าชอบด้วยกฎหมาย
ประเด็นที่สองที่ทางเครือข่าย We Walk ได้ยื่นต่อผู้ตรวจการแผ่นดินตรวจ คือ คำสั่งดังกล่าวก่อให้เกิดการกระทำที่เป็นเหตุสร้างความเดือดร้อนหรือไม่เป็นธรรม และสร้างภาระแก่ผู้ร้อง หรือประชาชนโดยไม่จำเป็นหรือเกินสมควรแก่เหตุ และเป็นเหตุให้ถูกละเมิดสิทธิหรือเสรีภาพ หรือไม่
ในคำร้องระบุว่า ถ้อยคำในคำสั่งหัวหน้าคสช.ที่ 3/2558 ข้อ 12 เป็นถ้อยคำที่กว้างและคลุมเครือ และไม่เคยปรากฏว่า ได้รับการบัญญัติไว้ในกฎหมายภายในของไทยมาก่อน จึงเปิดช่องให้เจ้าหน้าที่ใช้ดุลพินิจได้อย่างกว้างขวางเพื่อพิจารณาว่า การกระทำใดเป็นการชุมนุมหรือมั่วสุมทางการเมือง โดยปราศจากกลไกการตรวจสอบความชอบด้วยกฎหมาย ดังนั้น เนื้อหาข้อ 12 ของคำสั่งหัวหน้า คสช. ที่ 3/2558 จึงไม่มีความแน่นอนชัดเจนและสร้างภาระต่อการใช้สิทธิเสรีภาพของบุคคลเกินจำเป็น หรือขัดต่อหลักความได้สัดส่วน
ทั้งนี้ แม้ทางเครือข่ายฯ จะปฏิบัติตามขั้นตอนที่บัญญัติไว้ในพระราชบัญญัติการชุมนุมสาธารณะ พ.ศ.2558 แล้ว แต่เจ้าหน้าที่กลับใช้อำนาจหน้าที่เกินขอบเขตของพระราชบัญญัติดังกล่าว ตีความว่าการจัดกิจกรรม “We Walk…เดินมิตรภาพ” ของผู้ร้องเป็นการกระทำที่อาจขัดต่อข้อ 12 ของคำสั่งหัวหน้า คสช. ที่ 3/2558 และเป็นที่มาของเหตุในการดำเนินคดีต่อผู้ร้องต่อมา
อย่างไรก็ดี จากการปรึกษาหารือของผู้ตรวจการแผ่นดิน เห็นว่า คำสั่งหัวหน้าคสช. ที่ 3/2558 เป็นการกำหนดมาตรการในการดำเนินการกับการกระทำอันเป็นการบ่อนทำลายความสงบเรียบร้อยและความมั่นคงของชาติ และคำสั่งดังกล่าวมีผลใช้บังคับเป็นการทั่วไปไม่ได้มุ่งหมายให้ใช้บังคับแก่กรณีใดกรณีหนึ่งเป็นการเจาะจง และไม่ได้มีลักษณะห้ามการชุมนุมเป็นการเด็ดขาด เพียงแต่ผู้จัดการชุมนุมต้องปฏิบัติตามเงื่อนไข ดังนั้น คำสั่งดังกล่าวจึงไม่มีปัญหาความชอบด้วยรัฐธรรมนูญที่ผู้ตรวจการแผ่นดินจะเสนอต่อศาลรัฐธรรมนูญเพื่อพิจารณาวินิจฉัยได้ 
ส่วนการปฏิบัติหน้าที่ของตำรวจเป็นการปฏิบัติหน้าที่ตามคำสั่งหัวหน้าคสช. และคำสั่งดังกล่าวได้รับการรับรองไว้ในรัฐธรรมนูญ ดังนั้น การปฏิบัติหน้าที่ของตำรวจ ย่อมได้รับการคุ้มครองตามรัฐธรรมนูญว่าชอบด้วยกฎหมาย ผู้ร้องจึงไม่ใช่ผู้ถูกละเมิดสิทธิหรือเสรีภาพจากการกระทำของหน่วยงานรัฐ เจ้าหน้าที่รัฐ หรือหน่วยงานที่ใช้อำนาจของรัฐ ทำให้ผู้ตรวจการแผ่นดินไม่สามารถส่งเรื่องให้ศาลรัฐธรรมนูญวินิจฉัยได้ ตามอำนาจมาตรา 23 (1) ของ พ.ร.ป.ว่าด้วยผู้ตรวจการแผ่นดิน พ.ศ. 2560
ผู้ตรวจการแผ่นดินยืนยัน ไม่เสนอให้ยกเลิกคำสั่งหัวหน้าคสช. ที่ 3/2558
ประเด็นสุดท้ายที่ทางเครือข่าย We Walk ยื่นคำร้องให้ผู้ตรวจการแผ่นดินคือ ขอให้พิจารณาเสนอแนะให้หัวหน้าคสช. ยกเลิกคำสั่งหัวหน้าคสช. ที่ 3/2558 และให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องระงับการบังคับใช้คำสั่งดังกล่าวไว้เป็นการชั่วคราวในระหว่างที่มีการทบทวนยกเลิกคำสั่ง
ทั้งนี้ ทางผู้ตรวจการแผ่นดินเห็นว่า คำสั่งหัวหน้าคสช. ไม่ได้สร้างความเดือดร้อนหรือความไม่เป็นธรรมแก่ประชาชนโดยทั่วไป โดยเป็นการสร้างภาระเฉพาะกลุ่มที่ประสงค์จะทำการชุมนุมเท่านั้น จึงไม่มีเหตุทีผู้ตรวจการแผ่นดินจะเสนอแนะเพื่อให้มีการปรับปรุงคำสั่งดังกล่าว ตามอำนาจมาตรา 22 (1) ของ พ.ร.ป.ว่าด้วยผู้ตรวจการแผ่นดิน พ.ศ. 2560