“122 วัน” ตามหาร่างยุทธศาสตร์ชาติ

หลังจากผ่านมา 122 วัน นับตั้งวันที่ 24 พฤษภาคม ที่โครงการอินเทอร์เน็ตเพื่อกฎหมายประชาชน (ไอลอว์) ยื่นคำร้องขอดูร่างยุทธศาสตร์ชาติฉบับเต็ม จากสำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (สภาพัฒน์ฯ) ต่อมาวันที่ 22 สิงหาคม 2560 ก็มีหนังสือจากสภาพัฒน์ฯ ส่งมาถึงไอลอว์ หนังสือดังกล่าวเป็นการตอบกลับและส่งเอกสารจำนวนหนึ่ง ซึ่งไอลอว์ยื่นขอดู
หนังสือเรื่อง ขอจัดส่งข้อมูลข่าวสารของคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ ลงวันที่ 17 สิงหาคม 2560 จากสภาพัฒน์ฯ โดยสรุป คือ สภาพัฒน์ฯ ส่งเอกสารมาให้ 3 รายการ จากเอกสารจำนวน 6 รายการที่ไอลอว์ขอไป ได้แก่
1. กำหนดการรับฟังความคิดเห็นเพื่อจัดทำร่างกรอบยุทธศาสตร์ชาติระยะ 20 ปี ของสำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ 
2. รายชื่อหน่วยงานหรือองค์กรที่เคยร่วมให้ข้อมูลหรือเสนอความคิดเห็นที่เกี่ยวข้องกับร่างกรอบยุทธศาสตร์ชาติ
3. องค์ประกอบและรายชื่อคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ 
ส่วนข้อมูลอีก 3 รายการ ที่ไม่ได้ส่งมาให้ คือ 
1. ร่างยุทธศาสตร์ชาติ ฉบับเต็ม ที่จัดทำขึ้นตามมติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 30 มิถุนายน 2558
2. หนังสือการเรียกประชุมคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติทุกครั้ง 
3. ระเบียบข้อบังคับเกี่ยวกับการประชุมและการเบิกจ่ายงบประมาณของคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ 
เอกสารข้อ 2. และ 3. สภาพัฒน์ฯ แจ้งว่า ไม่ใช่เอกสารที่อยู่ในความรับผิดชอบ ต้องไปขอจากสำนักงานเลขาธิการคณะรัฐมนตรี 
ขณะที่เอกสารสำคัญที่เราต้องการมากที่สุดคือ "ร่างยุทธศาสตร์ชาติฉบับเต็ม" สภาพัฒน์ฯ ไม่ได้ส่งมาให้ โดยระบุเหตุผลว่า "ร่างยุทธศาสตร์ฯ ฉบับสมบูรณ์ อยู่ระหว่างการจัดทำ หากแล้วเสร็จจะเผยแพร่ต่อสาธารณชนต่อไป" พร้อมทั้งส่ง ร่างกรอบยุทธศาสตร์ชาติระยะ 20 ปี (ฉบับย่อ) มาให้แทน
ยื่นอุทธรณ์เปิดร่างยุทธศาสตร์
ด้วยเหตุที่สภาพัฒน์ฯ ไม่ได้ตอบปฏิเสธว่า ร่างยุทธศาสตร์ชาติ ฉบับเต็ม ไม่มีอยู่ และยังไม่ได้ชี้แจงรายละเอียดว่า ร่างยุทธศาสตร์ชาติ ฉบับเต็ม มีเนื้อหาอย่างไรและจะเผยแพร่เมื่อใด ตามช่องทางใด วันที่ 5 กันยายน 2560 ไอลอว์ จึงยื่นหนังสืออุทธรณ์ต่อประธานกรรมการข้อมูลข่าวสารของราชการ 
ต่อมาช่วงเช้าวันที่ 7 กันยายน 2560 เจ้าหน้าที่สำนักงานกรรมการข้อมูลข่าวสารฯ โทรมาสอบถามเรื่องหนังสืออุทธรณ์ รายละเอียดให้ชัดเจนเกี่ยวกับ ร่างยุทธศาสตร์ชาติ "ฉบับสมบูรณ์" กับ "ฉบับเต็ม" เราจึงอธิบายไปว่าในพ.ร.บ.การจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ กำหนดการจัดทำร่างยุทธศาสตร์ชาติฉบับสมบูรณ์ ต้องมีร่างยุทธศาสตร์ชาติฉบับเต็มเป็นกรอบในการจัดทำ แต่ สภาพัฒน์ฯ เปิดเผยเพียงร่างสรุปย่อมาเท่านั้น ซึ่งการมีร่างสรุปย่อนั้นก็ย่อมหมายความว่าต้องมีร่างฉบับเต็ม 
สุดท้ายเจ้าหน้าที่ก็แจ้งว่า ภายในวันศุกร์ที่ 8 กันยายน 2560 จะนำเรื่องเข้าสู่ที่ประชุมเพื่อส่งเรื่องเข้าคณะกรรมการวินิจฉัย
แจ้งข่าวดีมีเผยแพร่ยุทธศาสตร์ชาติแล้ว
หลังจากสนทนากับเจ้าหน้าที่ของคณะกรรมการข้อมูลข่าวสารฯ ในช่วงเช้าของวันที่ 7 กันยายน ไม่นานนัก ช่วงเย็นเจ้าหน้าที่ท่านเดิมก็โทรศัพท์ติดตามมาอีกครั้งหนึ่ง โดยพูดว่า "ขอแจ้งข่าวดีนะคะ ตอนนี้ร่างยุทธศาสตร์ชาติลงเว็บไซต์แล้ว" เจ้าหน้าที่ท่านนี้เล่าว่าได้ประสานไปทางสภาพัฒน์ฯ แล้ว ทางสภาพัฒน์ฯ ตอบกลับว่าได้มีการเผยแพร่ลงเว็บไซต์แล้ว 
"ขอนำเรื่องออกเลยนะคะ" เจ้าหน้าที่ท่านเดิมกล่าว 
หลังจากนั้น ไม่กี่นาที เจ้าหน้าที่ สภาพัฒน์ฯ ก็โทรศัพท์มาแจ้งว่า ได้เผยแพร่ร่างยุทธศาตร์ชาติ ฉบับเต็ม บนเว็บไซต์ เมื่อ 3-4 วัน ก่อนหน้านี้แล้ว
เราจึงได้เห็นกันแล้ว "ร่างยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี ฉบับเต็ม" ที่จะเป็นพิมพ์เขียวในการจัดทำร่างยุทธศาสตร์ชาติฉบับสมบูรณ์ต่อไป
 
00000
 
ตามหายุทธศาสตร์ชาติ  (เขียนเมื่อ 4 สิงหาคม 2560) 
 
พ.ร.บ.การจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ พ.ศ.2560 บังคับเมื่อวันที่ 2 สิงหาคม 2560 ที่ผ่านมา มีจุดสำคัญอยู่ที่บทเฉพาะกาล มาตรา 28 (4) ที่ว่า
“ให้คณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติด้านต่างๆ จัดทำร่างยุทธศาสตร์ชาติเบื้องต้น … โดยใช้ร่างยุทธศาสตร์ชาติระยะ 20 ปี ที่คณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติตามมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 30 มิถุนายน 2558 จัดทำขึ้นมาใช้เป็นหลักในการจัดทำร่างยุทธศาสตร์ชาติเบื้องต้น…”
ข้อความข้างต้นทำให้เรารู้ว่า ยุทธศาสตร์ชาติที่เหมือนจะร่างกันขึ้นในอนาคต ที่จริงมีการจัดทำขึ้นไว้ก่อนแล้ว กล่าวคือ เป็นระยะเวลาเกือบสองปี ตั้งแต่ 30 มิถุนายน 2558 จนถึง 20 เมษายน 2560 วันที่สภานิติบัญญัติแห่งชาติ (สนช.) รับหลักการร่างพ.ร.บ. เราถึงทราบว่าคณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.) ร่างยุทธศาสตร์ชาติอย่างเงียบๆ โดยไม่บอกประชาชน
คำถามคือ ใครเป็นคนร่าง? เขาร่างอะไรให้เรา? โดยที่เราไม่มีโอกาสรับรู้รับทราบ และมีส่วนร่วมกับอนาคตที่จะต้องผูกมัดพวกเราไปอีก 20 ปี
หลังจาก สนช. รับหลักการร่างพ.ร.บ.การจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ ไอลอว์ ใช้เวลาประมาณหนึ่งเดือนไปกับการค้นหาข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ ทั้งจากมติคณะรัฐมนตรี เว็บไซต์ของหน่วยงานรัฐต่างๆ และข่าวจากสื่อมวลชนจนรวบรวมข้อมูลได้จำนวนหนึ่ง ซี่งรวมถึง "ร่างกรอบยุทธศาสตร์ชาติระยะ 20 ปี (สรุปย่อ)"
แน่นอนเมื่อมีร่างฉบับย่อ ก็แปลว่าต้องมีร่างฉบับเต็ม
ด้วยเหตุที่ร่างยุทธศาสตร์ชาติมีความสำคัญที่จะผูกพันคนไทยไปหลายชั่วอายุคน แต่ คสช. ก็ยังคง "ลักไก่" ไม่เปิดเผยให้ประชาชนรับทราบ เราจึงใช้ช่องทางตาม พ.ร.บ.ข้อมูลข่าวสารของราชการ พ.ศ.2540 ยื่นขอเอกสาร 6 รายการ ที่เกี่ยวกับการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ ตามมติ ครม. เมื่อวันที่ 30 มิถุนายน 2558 ซึ่งเอกสารที่เราอยากจะเห็นมากที่สุด
คือ “ร่างยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี (ฉบับเต็ม)”
เจอเอกสารลับ "หัวแดง"
19 พฤษภาคม 2560 ไอลอว์เดินทางไปที่ทำเนียบรัฐบาล เป้าหมายคือ “สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี” หรือ สลค. เพื่อยื่นหนังสือขอเอกสารเกี่ยวกับยุทธศาสตร์ชาติฯ เรายื่นหนังสืออย่างเป็นทางการ เพื่อขอเอกสาร 6 รายการ ได้แก่ 
"1. ร่างยุทธศาสตร์ชาติระยะ 20 ปี (ฉบับเต็ม) ที่คณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติจัดทำขึ้นเป็นหลักในการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ ตามมาตรา 28 (4) แห่งพระราชบัญญัติการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ พ.ศ.2560 ซึ่งสภานิติบัญญัติแห่งชาติอนุมัติหลักการในวันที่ 20 เมษายน 2560   
2. กำหนดการการรับฟังความคิดเห็นเพื่อจัดทำร่างยุทธศาสตร์ชาติระยะ 20 ปี ของคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ
3. รายชื่อหน่วยงานหรือองค์กร ที่เคยร่วมให้ข้อมูลหรือเสนอความคิดเห็น ต่อคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ
4. องค์ประกอบและรายชื่อของคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ ตั้งแต่แต่งตั้งชุดแรกและแต่งตั้งเพิ่มเติมภายหลัง ตามที่สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรีเป็นผู้เสนอ
5. หนังสือการเรียกประชุมคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ ทุกครั้ง
6. ระเบียบหรือข้อบังคับเกี่ยวกับการประชุมและการเบิกจ่ายงบประมาณของคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ"
จาก 6 รายการที่ยื่นไปเจ้าหน้าที่หาพบ ณ ขณะนั้น เพียงรายการเดียว คือ องค์ประกอบและอำนาจหน้าที่ของคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ แต่เจ้าหน้าที่บอกว่าไม่สามารถให้ได้ เพราะเอกสารฉบับดังกล่าวเป็น “เอกสารลับ” หรือ “เอกสารหัวแดง” เจ้าหน้าที่แจ้งว่า หากให้ไปเดียวจะ "หัวขาด" แม้เราจะพยายามยืนยันถึงความจำเป็นที่ต้องเปิดเผยแต่เจ้าหน้าที่ก็ไม่ให้  
จนกระทั่ง ช่วงเช้าของวันที่ 24 พฤษภาคม 2560 เรากลับมาที่ สลค. อีกครั้ง เป้าหมายคือขอเอกสารหัวแดงฉบับที่ว่านั้น คราวนี้ถ้าเจ้าหน้าที่จะไม่ให้อีก เรายืนยันว่า ต้องออกหนังสือปฏิเสธเป็นลายลักษณ์อักษร เพื่อเราจะใช้สิทธิอุทธรณ์ต่อได้ แต่วันนี้นับว่า ฟ้าปลอดโปร่งขึ้น เมื่อเจ้าหน้าที่คนเดิมแจ้งว่า สามารถให้เอกสารหัวแดงได้แล้ว เพราะเจ้าของเอกสารอนุญาต รวมทั้ง เอกสารรายการอื่นๆ เจ้าหน้าที่แนะนำว่าให้ไปยื่นหนังสือต่อสำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี (สลน.) และสำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (สศช.) ซึ่งน่าจะเป็นหน่วยงานเจ้าของเรื่องยุทธศาสตร์ชาติ
 
 
องค์ประกอบและอำนาจหน้าที่ของคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ
จะเขียนอะไรให้บอกก่อน
ตามเอกสารองค์ประกอบคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ พล.อ.วิลาศ อรุณศรี เลขาธิการนายกรัฐมนตรี คือ ประธานการจัดทำร่างยุทธศาสตร์ชาติ เราจึงตัดสินใจไปยื่นหนังสือขอข้อมูลทั้ง 6 รายการที่สำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี (สลน.) ต่อไป การยื่นครั้งนี้เรียกว่า ทำให้ต้องเดินไปทั่ว จนไปจบตึกสอง ทำเนียบรัฐบาล เจ้าหน้าที่สำนักโฆษกพยายามติดต่อเจ้าหน้าที่คนหนึ่งซึ่งทำงานอยู่ที่ สลน. และได้พูดคุยกันผ่านการคุยโทรศัพท์
เจ้าหน้าที่ท่านนี้พยายามอธิบายด้วยความถ้อยทีถ้อยอาศัยถึงเรื่องยุทธศาสตร์ชาติว่า คืออะไร เป็นอย่างไรบ้าง พูดถึงเนื้อหาร่างพ.ร.บ.การจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ และพยายามเน้นอยู่หลายรอบว่า หากไอลอว์จะเขียนอะไรเกี่ยวกับยุทธศาสตร์ชาติ ก่อนเผยแพร่ก็อยากให้นำมาให้เขาช่วยดูก่อน จะได้ช่วยดูว่าขาดตกบกพร่องตรงไหน และจะได้ช่วยกันให้งานเขียนสมบูรณ์ขึ้น
เจ้าหน้าที่ช่วยแนะนำว่าถ้าจะติดตามเรื่องนี้ ก็สามารถหาข้อมูลในเว็บไซต์ต่างๆ หรืออยากได้ข้อมูลอะไรก็ให้โทรหาเขาโดยตรงได้ โดยพร้อมช่วยเหลืออย่างเต็มที่ แต่ย้ำว่า หากจะเผยแพร่อะไร อยากให้บอกกันก่อน สำหรับร่างยุทธศาสตร์ชาติ ที่เราต้องการจะเห็นนั้น อาจเปิดเผยภายหลังจากที่ร่างพ.ร.บ.การจัดทำยุทธศาสตร์ชาติผ่าน สนช. ส่วนเอกสารอื่นๆ เขาแนะนำว่าให้ไปติดต่อกับ สศช. เพราะที่นั้นเป็นกองเลขานุการของคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ
พล.อ.วิลาศ อรุณศรี เลขาธิการนายกรัฐมนตรี
ประธานคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ข่าติ ตามมติครม. 30 มิ.ย.2558
รอท่านวิลาศ
ด้วยเหตุนี้ ช่วงเที่ยงของวันที่ 24 พฤษภาคม 2560 เราจึงไปยื่นหนังสือขอข้อมูลทั้ง 6 รายการ ต่อ สศช. หลังจากนั้นเมื่อถึง 15 วัน เราก็ได้สอบถามความคืบหน้าจาก สศช. เจ้าหน้าที่แจ้งว่ากำลังเตรียมเอกสาร เนื่องจากเจ้าหน้าที่ที่จัดการเรื่องนี้มีจำนวนน้อย จะใช้เวลาประมาณสองสัปดาห์ถึงจะเรียบร้อย ส่วนร่างยุทธศาสตร์ชาติฉบับเต็ม ไม่สามารถให้ดูได้ จะให้ได้แต่ฉบับย่อเท่านั้น แต่อย่างที่ได้กล่าวไปตอนต้นว่าร่างยุทธศาสตร์ชาติ ฉบับย่อ เราสามารถหาโหลดได้ในเว็บไซต์อยู่แล้ว
ความล่าช้าของ สศช. ทำให้เราตัดสินใจร้องเรียนต่อสำนักงานคณะกรรมการข้อมูลข่าวสารของราชการ (สขร.) เมื่อวันที่ 9 มิถุนายน 2560 เนื่องจากการปฎิบัติหน้าที่เปิดเผยข้อมูลล่าช้า และ สศช. ยืนยันผ่านโทรศัพท์ว่าไม่สามารถให้ร่างยุทธศาสตร์ชาติฉบับเต็มซึ่งเป็นเอกสารที่เราต้องการได้
หนังสือร้องเรียนต่อสขร.
13 วัน หลังจากยื่นเรื่องร้องเรียนต่อ สขร. เจ้าหน้าสศช. จึงติดต่อกลับมาว่าขณะนี้เรื่องของเรากำลังไปที่ สลน. เนื่องจากต้องให้ "ท่านวิลาศ" (หมายถึง พล.อ.วิลาศ อรุณศรี) ในฐานะเจ้าของเรื่องเซ็นต์อนุมัติ เราก็ยินดีที่จะรอการเดินทางของหนังสือราชการ จากนั้นเราก็โทรศัพท์ไปติดตามเรื่องอีกสองครั้ง สศช. ก็แจ้งเพียงว่า ยังไม่ได้คำตอบ และกำลังอยู่ในขั้นดำเนินการ หากมีความคืบหน้าอย่างไรจะให้เจ้าหน้าที่ติดต่อกลับไป 
จนกระทั่ง กลางเดือนกรกฎาคม 2560 เจ้าหน้าที่สศช. จึงโทรศัพท์มาแจ้งว่า ขณะนี้เอกสารอยู่ที่สลน. อยู่ในขั้นตอนนำเรียนท่านวิลาศ แต่ตอนนี้ท่านอยู่ต่างประเทศต้องรอให้ท่านอนุมัติ
ทั้งนี้ เราได้ถามย้ำว่า เอกสารทั้ง 6 รายการที่ขอไป มีรายการใดที่ให้ดูไม่ได้หรือเปล่า โดยเฉพาะร่างยุทธศาสตร์ชาติ (ฉบับเต็ม) ซึ่งก่อนหน้าที่เจ้าหน้าที่ยืนยันว่าไม่ได้ แต่เจ้าหน้าที่สศช. ได้ตอบกลับมาว่า ได้ส่งทุกรายการที่ขอมาไปให้ท่านพิจารณาแล้ว
จนกระทั่ง 27 กรกฎาคม 2560 เจ้าหน้าสศช. แจ้งว่า “ท่านวิลาศให้เปิดเผยข้อมูลที่ร้องขอโดยไม่ขัดต่อกฎหมาย ซึ่งขั้นตอนต่อไปก็ต้องให้ท่านเลขาธิการ สศช.เป็นผู้พิจารณาสั่งการในการจัดส่งเอกสารอีกครั้ง” ดูเหมือนจะมีความหวังขึ้นมาบ้าง ที่จะได้เห็น ร่างยุทธศาสตร์ชาติที่ว่าเสียที
แต่หลังจากนั้น เมื่อเราพยายามติดต่อไปอีก เจ้าหน้าที่ก็แจ้งว่ายังไม่มีคำสั่งใดๆ จากท่านเลขาฯ ขอให้รออีกนิด แล้วเราจะรีบติดต่อกลับ
 
หนังสือขอเอกสารเกี่ยวกับยุทธศาสตร์ชาติ ต่อ สศช.
 
ไฟล์แนบ