พ.ร.บ.การจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ พ.ศ.2560 บังคับเมื่อวันที่ 2 สิงหาคม 2560 ที่ผ่านมา มีจุดสำคัญอยู่ที่บทเฉพาะกาล มาตรา 28 (4) ที่ว่า
“ให้คณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติด้านต่างๆ จัดทำร่างยุทธศาสตร์ชาติเบื้องต้น … โดยใช้ร่างยุทธศาสตร์ชาติระยะ 20 ปี ที่คณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติตามมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 30 มิถุนายน2558 จัดทำขึ้นมาใช้เป็นหลักในการจัดทำร่างยุทธศาสตร์ชาติเบื้องต้น…”
ข้อความข้างต้นทำให้เรารู้ว่า ยุทธศาสตร์ชาติที่เหมือนจะร่างกันขึ้นในอนาคต ที่จริงมีการจัดทำขึ้นไว้ก่อนแล้ว กล่าวคือ เป็นระยะเวลาเกือบสองปี ตั้งแต่ 30 มิถุนายน 2558 จนถึง 20 เมษายน 2560 วันที่สภานิติบัญญัติแห่งชาติ (สนช.) รับหลักการร่างพ.ร.บ. เราถึงทราบว่าคณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.) ร่างยุทธศาสตร์ชาติอย่างเงียบๆ โดยไม่บอกประชาชน
คำถามคือ ใครเป็นคนร่าง? เขาร่างอะไรให้เรา? โดยที่เราไม่มีโอกาสรับรู้รับทราบ และมีส่วนร่วมกับอนาคตที่จะต้องผูกมัดพวกเราไปอีก 20 ปี
หลังจาก สนช. รับหลักการร่างพ.ร.บ.การจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ ไอลอว์ ใช้เวลาประมาณหนึ่งเดือนไปกับการค้นหาข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ ทั้งจากมติคณะรัฐมนตรี เว็บไซต์ของหน่วยงานรัฐต่างๆ และข่าวจากสื่อมวลชนจนรวบรวมข้อมูลได้จำนวนหนึ่ง ซี่งรวมถึง "ร่างกรอบยุทธศาสตร์ชาติระยะ 20 ปี (สรุปย่อ)"
แน่นอนเมื่อมีร่างฉบับย่อ ก็แปลว่าต้องมีร่างฉบับเต็ม
ด้วยเหตุที่ร่างยุทธศาสตร์ชาติมีความสำคัญที่จะผูกผันคนไทยไม่หลายชั่วอายุคน แต่ คสช. ก็ยังคง "ลักไก่" ไม่เปิดเผยให้ประชาชนรับทราบ เราจึงใช้ช่องทางตามพ.ร.บ.ข้อมูลข่าวสารราชการ พ.ศ.2540 ยื่นขอเอกสาร 6 รายการ ที่เกี่ยวกับการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ ตามมติ ครม. เมื่อวันที่ 30 มิถุนายน 2558 ซึ่งเอกสารที่เราอยากจะเห็นมากที่สุด
คือ “ร่างยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี (ฉบับเต็ม)”
เจอเอกสารลับ "หัวแดง"
19 พฤษภาคม 2560 ไอลอว์เดินทางไปที่ทำเนียบรัฐบาล เป้าหมายคือ “สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี” หรือ สลค. เพื่อยื่นหนังสือขอเอกสารเกี่ยวกับยุทธศาสตร์ชาติฯ เรายื่นหนังสืออย่างเป็นทางการ เพื่อขอเอกสาร 6 รายการ ได้แก่
"1. ร่างยุทธศาสตร์ชาติระยะ 20 ปี (ฉบับเต็ม) ที่คณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติจัดทำขึ้นเป็นหลักในการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ ตามมาตรา 28 (4) แห่งร่างพระราชบัญญัติการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ พ.ศ. …. ซึ่งสภานิติบัญญัติแห่งชาติอนุมัติหลักการในวันที่ 20 เมษายน 2560
2. กำหนดการการรับฟังความคิดเห็นเพื่อจัดทำร่างยุทธศาสตร์ชาติระยะ 20 ปี ของคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ
3. รายชื่อหน่วยงานหรือองค์กร ที่เคยร่วมให้ข้อมูลหรือเสนอความคิดเห็น ต่อคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ
4. องค์ประกอบและรายชื่อของคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ ตั้งแต่แต่งตั้งชุดแรกและแต่งตั้งเพิ่มเติมภายหลัง ตามที่สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรีเป็นผู้เสนอ
5. หนังสือการเรียกประชุมคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ ทุกครั้ง
6. ระเบียบหรือข้อบังคับเกี่ยวกับการประชุมและการเบิกจ่ายงบประมาณของคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ"
จาก 6 รายการที่ยื่นไปเจ้าหน้าที่หาพบ ณ ขณะนั้น เพียงรายการเดียว คือ องค์ประกอบและอำนาจหน้าที่ของคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ แต่เจ้าหน้าที่บอกว่าไม่สามารถให้ได้ เพราะเอกสารฉบับดังกล่าวเป็น “เอกสารลับ” หรือ “เอกสารหัวแดง” เจ้าหน้าที่แจ้งว่า หากให้ไปเดียวจะ "หัวขาด" แม้เราจะพยายามยืนยันถึงความจำเป็นที่ต้องเปิดเผยแต่เจ้าหน้าที่ก็ไม่ให้
จนกระทั่ง ช่วงเช้าของวันที่ 24 พฤษภาคม 2560 เรากลับมาที่ สคล. อีกครั้ง เป้าหมายคือขอเอกสารหัวแดงฉบับที่ว่านั้น คราวนี้ถ้าเจ้าหน้าที่จะไม่ให้อีก เรายืนยันว่า ต้องออกหนังสือปฏิเสธเป็นลายลักษณ์อักษร เพื่อเราจะใช้สิทธิอุทธรณ์ต่อได้ แต่วันนี้นับว่า ฟ้าปลอดโปร่งขึ้น เมื่อเจ้าหน้าที่คนเดิมแจ้งว่า สามารถให้เอกสารหัวแดงได้แล้ว เพราะเจ้าของเอกสารอนุญาต รวมทั้ง เอกสารรายการอื่นๆ เจ้าหน้าที่แนะนำว่าให้ไปยื่นหนังสือต่อสำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี (สลน.) และสำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (สศช.) ซึ่งน่าจะเป็นหน่วยงานเจ้าของเรื่องยุทธศาสตร์ชาติ
องค์ประกอบและอำนาจหน้าที่ของคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ
จะเขียนอะไรให้บอกก่อน
ตามเอกสารองค์ประกอบคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ พล.อ.วิลาศ อรุณศรี เลขาธิการนายกรัฐมนตรี คือ ประธานการจัดทำร่างยุทธศาสตร์ชาติ เราจึงตัดสินใจไปยื่นหนังสือขอข้อมูลทั้ง 6 รายการที่สำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี (สลน.) ต่อไป การยื่นครั้งนี้เรียกว่า ทำให้ต้องเดินไปทั่ว จนไปจบตึกสอง ทำเนียบรัฐบาล เจ้าหน้าที่สำนักโฆษกพยายามติดต่อเจ้าหน้าที่คนหนึ่งซึ่งทำงานอยู่ที่ สลน. และได้พูดคุยกันผ่านการคุยโทรศัพท์
เจ้าหน้าที่ท่านนี้พยายามอธิบายด้วยความถ้อยทีถ้อยอาศัยถึงเรื่องยุทธศาสตร์ชาติว่า คืออะไร เป็นอย่างไรบ้าง พูดถึงเนื้อหาร่างพ.ร.บ.การจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ และพยายามเน้นอยู่หลายรอบว่า หากไอลอว์จะเขียนอะไรเกี่ยวกับยุทธศาสตร์ชาติ ก่อนเผยแพร่ก็อยากให้นำมาให้เขาช่วยดูก่อน จะได้ช่วยดูว่าขาดตกบกพร่องตรงไหน และจะได้ช่วยกันให้งานเขียนสมบูรณ์ขึ้น
เจ้าหน้าที่ช่วยแนะนำว่าถ้าจะติดตามเรื่องนี้ ก็สามารถหาข้อมูลในเว็บไซต์ต่างๆ หรืออยากได้ข้อมูลอะไรก็ให้โทรหาเขาโดยตรงได้ โดยพร้อมช่วยเหลืออย่างเต็มที่ แต่ย้ำว่า หากจะเผยแพร่อะไร อยากให้บอกกันก่อน สำหรับร่างยุทธศาสตร์ชาติ ที่เราต้องการจะเห็นนั้น อาจเปิดเผยภายหลังจากที่ร่างพ.ร.บ.การจัดทำยุทธศาสตร์ชาติผ่าน สนช. ส่วนเอกสารอื่นๆ เขาแนะนำว่าให้ไปติดต่อกับสศช. เพราะที่นั้นเป็นกองเลขานุการของคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ
พล.อ.วิลาศ อรุณศรี เลขาธิการนายกรัฐมนตรี
ประธานคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตร์ข่าติ ตามมติครม. 30 มิ.ย.2558
รอท่านวิลาศ
ด้วยเหตุนี้ ช่วงเที่ยงของวันที่ 24 พฤษภาคม 2560 เราจึงไปยื่นหนังสือขอข้อมูลทั้ง 6 รายการ ต่อสศช. หลังจากนั้นเมื่อถึง 15 วัน เราก็ได้สอบถามความคืบหน้าจากสศช. เจ้าหน้าที่แจ้งว่ากำลังเตรียมเอกสาร เนื่องจากเจ้าหน้าที่ที่จัดการเรื่องนี้มีจำนวนน้อย จะใช้เวลาประมาณสองสัปดาห์ถึงจะเรียบร้อย ส่วนร่างยุทธศาสตร์ชาติฉบับเต็ม ไม่สามารถให้ดูได้ จะให้ได้แต่ฉบับย่อเท่านั้น แต่อย่างที่ได้กล่าวไปตอนต้นว่าร่างยุทธศาสตร์ชาติ ฉบับย่อ เราสามารถหาโหลดได้ในเว็บไซต์อยู่แล้ว
ความล่าช้าของสศช. ทำให้เราต้ดสินใจร้องเรียนต่อสำนักงานคณะกรรมการข้อมูลข่าวสารของราชการ (สขร.) เมื่อวันที่ 9 มิถุนายน 2560 เนื่องจากการปฎิบัติหน้าที่เปิดเผยข้อมูลล่าช้า และสศช. ยืนยันผ่านโทรศัพท์ว่าไม่สามารถให้ร่างยุทธศาสตร์ชาติฉบับเต็มซึ่งเป็นเอกสารที่เราต้องการได้
หนังสือร้องเรียนต่อสขร.
13 วัน หลังจากยื่นเรื่องร้องเรียนต่อ สขร. เจ้าหน้าสศช. จึงติดต่อกลับมาว่าขณะนี้เรื่องของเรากำลังไปที่ สลน. เนื่องจากต้องให้ "ท่านวิลาศ" (หมายถึง พล.อ.วิลาศ อรุณศรี) ในฐานะเจ้าของเรื่องเซ็นต์อนุมัติ เราก็ยินดีที่จะรอการเดินทางของหนังสือราชการ จากนั้นเราก็โทรศัพท์ไปติดตามเรื่องอีกสองครั้ง สศช. ก็แจ้งเพียงว่า ยังไม่ได้คำตอบ และกำลังอยู่ในขั้นดำเนินการ หากมีความคืบหน้าอย่างไรจะให้เจ้าหน้าที่ติดต่อกลับไป
จนกระทั่ง กลางเดือนกรกฎาคม 2560 เจ้าหน้าที่สศช. จึงโทรศัพท์มาแจ้งว่า ขณะนี้เอกสารอยู่ที่สลน. อยู่ในขั้นตอนนำเรียนท่านวิลาศ แต่ตอนนี้ท่านอยู่ต่างประเทศต้องรอให้ท่านอนุมัติ
ทั้งนี้ เราได้ถามย้ำว่า เอกสารทั้ง 6 รายการที่ขอไป มีรายการใดที่ให้ดูไม่ได้หรือเปล่า โดยเฉพาะร่างยุทธศาสตร์ชาติ (ฉบับเต็ม) ซึ่งก่อนหน้าที่เจ้าหน้าที่ยืนยันว่าไม่ได้ แต่เจ้าหน้าที่สศช. ได้ตอบกลับมาว่า ได้ส่งทุกรายการที่ขอมาไปให้ท่านพิจารณาแล้ว
จนกระทั่ง 27 กรกฎาคม 2560 เจ้าหน้าสศช. แจ้งว่า “ท่านวิลาศให้เปิดเผยข้อมูลที่ร้องขอโดยไม่ขัดต่อกฎหมาย ซึ่งขั้นตอนต่อไปก็ต้องให้ท่านเลขาธิการ สศช.เป็นผู้พิจารณาสั่งการในการจัดส่งเอกสารอีกครั้ง” ดูเหมือนจะมีความหวังขึ้นมาบ้าง ที่จะได้เห็น ร่างยุทธศาสตร์ชาติที่ว่าเสียที
แต่หลังจากนั้น เมื่อเราพยายามติดต่อไปอีก เจ้าหน้าที่ก็แจ้งว่ายังไม่มีคำสั่งใดๆ จากท่านเลขาฯ ขอให้รออีกนิด แล้วเราจะรีบติดต่อกลับ
แต่ก็ยังไม่มีการติดต่อใดกลับมา
เรื่องของคนทั้งชาติ แต่ยังคงเป็นความลับ
เรื่องยุทธศาสตร์ชาติ ไม่ควรเป็นความลับ เพราะเกี่ยวพันกับอนาคตของคนทั้งชาติ แม้แต่รัฐธรรมนูญ 2560 เองก็ยังเขียนว่า ต้องจัดทำโดยรับฟังความคิดเห็นประชาชน
หลังใช้สิทธิการเข้าถึงข้อมูลข่าวสาร เพื่อขอดูร่างยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี ที่คสช.แอบร่างไว้ล่วงหน้า ตั้งแต่วันที่ 24 พฤษภาคม 2560 จนถึงวันที่ 4 สิงหาคม 2560 นับเป็นเวลา 73 วันแล้ว
ถึงตอนนี้ก็ยังไม่รู้ว่าเมื่อไรเราจะได้เห็นร่างยุทธศาสตร์ชาติที่เขาร่างให้พวกเรา ก็ทำให้นึกถึงคำของเจ้าหน้าที่ท่านหนึ่งระหว่างติดต่อว่า “ก็ต้องเข้าใจเรื่องนี้เป็นเรื่องการเมืองเหนือการควบคุม”
หนังสือขอเอกสารเกี่ยวกับยุทธศาสตร์ชาติ ต่อ สศช.