รวมปฏิกิริยาหลังประกาศกฎอัยการศึก

มาที่ฟากฝั่งนักวิชาการ ซึ่งโดยผู้ที่ออกมาเสนอความคิดเห็นส่วนใหญ่น่าจะถูกจัดอยู่ในกลุ่มสนับสนุนประชาธิปไตยและการเลือกตั้ง

สมศักดิ์ เจียมธีรสกุล นักประวัติศาสตร์ จากมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ตั้งคำถามผ่านเฟซบุ๊กว่า “ผบ.ทบ. มีอำนาจประกาศกฎอัยการศึกในสถานการณ์ขณะนี้ โดยไม่ต้องมีพระบรมราชโองการ หรือไม่? …ขอให้ดูมาตรา 2 และ มาตรา 4 ของ พ.ร.บ.กฎอัยการศึก ที่ประกาศเมื่อเช้านำมาอ้าง …จะเห็นว่า มาตรา 2 นั้น การจะประกาศกฎอัยการศึกได้ "เมื่อเวลามีเหตุอันจำเป็นเพื่อรักษาความเรียบร้อยปราศจากภัย ซึ่งจะมาจากภายนอกหรือภายในราชอาณาจักร" จะต้องประกาศเป็นพระบรมราชโองการ

ในขณะที่ มาตรา 4 ให้อำนาจแก่ "ผู้บังคับบัญชาทหาร ณ ที่นั้น ซึ่งมีกำลังอยู่ใต้บังคับไม่น้อยกว่าหนึ่งกองพัน หรือเป็นผู้บังคับบัญชาในป้อมหรือที่มั่นอย่างใด ๆ ของทหาร" มีอำนาจประกาศกฎอัยการศึกได้จริง แต่ก็ได้กำหนดไว้ชัดเจนว่า "เมื่อมีสงครามหรือจลาจลขึ้น ณ แห่งใด" เท่านั้น ไม่ใช่ในทุกกรณี ที่แน่ๆ ไม่ใช่กรณี "เมื่อเวลามีเหตุอันจำเป็นเพื่อรักษาความเรียบร้อย…" ที่กำหนดไว้ในมาตรา 2 แล้วว่า จะประกาศกฎอัยการศึก จะต้องทำเป็นพระบรมราชโองการ ซึ่งในขณะนี้ ไม่มี "สงครามหรือจลาจล" ทั่วราชอาณาจักร แต่อย่างใด

ดังนั้น ประกาศกฎอัยการศึก เมื่อเช้า อาศัยอำนาจอะไร ตาม พ.ร.บ.กฎอัยการศึก? ถ้าเป็นการประกาศ "เมื่อเวลามีเหตุอันจำเป็นเพื่อรักษาความเรียบร้อย.." (คืออาศัยอำนาจตาม มาตรา 2) ก็ต้องเป็นพระบรมราชโองการ แต่ถ้าจะประกาศเองในนาม ผบ.ทบ. ก็จะทำได้ตามมาตรา 4 เฉพาะในกรณี "สงครามหรือจลาจล" เท่านั้น ซึ่งไม่มีในขณะนี้”

ปิยบุตร แสงกนกกุล นักกฎหมาย จากมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ระบุถึงความไม่สมเหตุสมผลของการออกกฎอัยการศึกครั้งนี้ ผ่านเฟซบุ๊กตนเอง ว่า "ผู้ปฏิบัติหน้าที่แทนนายกฯ และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหมสามารถเสนอร่างพระบรมราชโองการยกเลิกประกาศกฎอัยการศึกต่อพระมหากษัตริย์เพื่อทรงลงพระปรมาภิไธยได้โดยให้เหตุผลว่าการประกาศกฎอัยการศึก ไม่ชอบด้วยกฎหมายและรัฐธรรมนูญ ดังนี้

1. ผู้บัญชาการทหารบกหรือแม่ทัพภาคมีอำนาจประกาศกฎอัยการศึกได้เอง โดยไม่แจ้งรัฐบาล ได้เฉพาะกรณีเกิดสงครามและสถานการณ์จลาจลเท่านั้น ในขณะนี้ ไม่มีเหตุการณ์เช่นว่าเกิดขึ้น

2. การประกาศกฎอัยการศึกครั้งนี้ อ้างเหตุการชุมนุมทางการเมือง ซึ่งมีเขตพื้นที่จำกัดในกรุงเทพฯและไม่กี่จังหวัด แต่กลับประกาศกฎอัยการศึกให้มีผลทั่วราชอาณาจักร จึงขัดกับหลักความได้สัดส่วน

หากต้องการจัดการความสงบเรียบร้อย โดยกฎหมายพิเศษ มี พ.ร.บ. ความมั่นคงฯ และ พ.ร.ก. การบริหารราชการในสถานการณ์ฉุกเฉิน ให้ใช้ ไม่จำเป็นต้องประกาศกฎอัยการศึก"

ต่อมา คณะนิติราษฎร์ แถลงเรื่อง การประกาศใช้กฎอัยการศึกไม่ชอบด้วยรัฐธรรมนูญและกฎหมาย โดยสรุปได้ว่า

1. การประกาศใช้กฎอัยการศึก โดยเฉพาะอย่างยิ่งการประกาศให้มีผลใช้บังคับตลอดทั่วราชอาณาจักรเป็นพระราชอำนาจของพระมหากษัตริย์ ซึ่งจะต้องกระทำในรูปแบบพระบรมราชโองการ (มาตรา 2) และต้องมีรัฐมนตรีที่เกี่ยวข้องเป็นผู้ลงนามรับสนองพระบรมราชโองการประกาศใช้กฎอัยการศึก หาใช่อำนาจของผู้บัญชาการทหารบกไม่ 

2. การประกาศใช้กฎอัยการศึกเฉพาะพื้นที่ใดพื้นที่หนึ่งซึ่งเป็นอำนาจของผู้บัญชาการทหารในเขตพื้นที่นั้น (มาตรา 4) จะต้องเป็นกรณีที่เกิด “สงคราม” หรือ “จลาจล” เมื่อพิจารณาจากข้อเท็จจริงที่เกิดขึ้น ยังไม่ปรากฏว่าเกิด “สงคราม” หรือ “จลาจล”

3. การประกาศกฎอัยการศึกโดยให้มีผลทั่วราชอาณาจักรจึงเกินความจำเป็น ขัดกับหลักความพอสมควรแก่เหตุหรือหลักความได้สัดส่วนที่เรียกร้องว่าการจำกัดสิทธิและเสรีภาพต้องกระทำเท่าที่จำเป็น ซึ่งเป็นหลักการพื้นฐานในระดับรัฐธรรมนูญ

4. เพื่อขจัดความสับสนในทางปฏิบัติของบรรดาข้าราชการและเจ้าหน้าที่ของรัฐตลอดจนบุคคลทั่วไปว่าจะต้องปฏิบัติตามประกาศกองทัพบกและประกาศฉบับอื่นๆ ต่อมาหรือไม่ คณะนิติราษฎร์จึงเสนอให้รัฐมนตรีผู้รับผิดชอบนำร่างพระบรมราชโองการยกเลิกประกาศกองทัพบกฉบับที่ ๑/๒๕๕๗ ทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวายเพื่อพระมหากษัตริย์ทรงลงพระปรมาภิไธยยกเลิกการประกาศใช้กฎอัยการศึกตาม มาตรา ๕ ของพระราชบัญญัติกฎอัยการศึก

ขณะที่ เกษียร เตชะพีระ นักรัฐศาสตร์ จากมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ตั้งคำถามถึง “เส้นแบ่งระหว่างกฎอัยการศึก กับ การรัฐประหาร” ผ่านเฟซบุ๊ก โดยระบุ “ผบ.ทบ. พลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชายืนยันในการประกาศกฎอัยการศึกทั่วราชอาณาจักรว่านี่ไม่ใช่การรัฐประหาร เส้นแบ่งและข้อพิสูจน์ว่านี่เป็นการประกาศกฎอัยการศึกภายใต้ระบอบประชาธิปไตยตามรัฐธรรมนูญ และไม่ใช่การรัฐประหาร จริงหรือไม่? อยู่ที่ท่าทีของปฏิบัติหน้าที่แทนนายกรัฐมนตรีและรัฐบาลรักษาการว่าจะยืนหยัดปกป้องหลักรัฐธรรมนูญและประชาธิปไตยต่อไปเพียงใด? หรือจะยอมสละหลักการดังกล่าวและความเชื่อมโยงกับอำนาจของประชาชน เพื่อให้เห็นวันเลือกตั้งที่แน่นอนจะได้ไปลง เท่านั้น?”

อย่างไรก็ตามต้องติดตามสถานการณ์หลังประกาศกฎอัยการศึก ว่าจะเกิดอะไรขึ้นอีกบ้าง หลัง กอ.รส. ออกประกาศหลายฉบับในช่วงค่่ำของวันที่ 20 พ.ค. ซึ่งในประกาศแต่ละฉบับมีเนื้อหาละเมิดสิทธิภาพขั้นพื้นฐานของประชาชนอย่างชัดเจน นับตั้งแต่การปิดสื่อเคเบิลทีวีหลายช่อง การขอความร่วมมือให้ระวังการแสดงความคิดเห็นของสื่อออนไลน์ จนกระทั่งการแสดงความเห็นออกโทรทัศน์ 

การประกาศใช้ "กฎอัยการศึก" ที่ดูเหมือนจะเป็นการรักษาความสงบเรียบร้อยด้วยอำนาจตามกฎหมาย จะต่างจากการ "รัฐประหาร" ยึดอำนาจเพียงใด ต้องจับตากันต่อไป